Skákþáttur Morgunblaðsins: Bent Larsen bar höfuð og herðar yfir landa sína

Skákunnendur víða um heim minnast Bent Larsens sem lést í Buenos Aires þann 9. september sl. Larsen er eitt af hinum stóru nöfnum skáksögunnar, vann þrjú millisvæðamót auk fjölda annarra móta og tefldi á 1. borði fyrir heimsliðið gegn Sovétríkjunum árið 1970. Hann bar höfuð og herðar yfir landa sína á skáksviðinu. Leikgleði, sigurvilji og frumleiki - þessir þættir voru ríkjandi í fari hans.

Skákáhugann fékk Larsen þegar fjölskylda hans flutti til Holstebro og í húsinu fannst skákbók sem enginn vissi hvernig hafði borist þangað. Mikil áhrif höfðu þau orð höfundar að kóngsbragð væri eins og óhaminn stormur sem malaði allt mélinu smærra. Nútíma skákmenn væru hinsvegar heybrækur upp til hópa sem ekki þyrðu að tefla þessa frábæru byrjun.

Árið 1956 sló Larsen í gegn á alþjóðavísu þegar hann náði bestum árangri 1. borðs manna á Ólympíuskákmótinu í Moskvu og var sæmdur stórmeistaratitli: „Þetta er sennilega í eina skipti sem ég náði betri árangri en ég hafði gert ráð fyrir," skrifaði Larsen.

Næsti stóri áfangi var sigurinn á millisvæðamótinu í Amsterdam 1964. Næstu ár voru gjöful þótt Tal og Spasskí hafi í einvígjum komið í veg fyrir því að heimsmeistaradraumurinn rættist.

Þeir sem minnast Larsens þessa dagana virðast líta svo á að í Denver sumarið 1971 hafi Larsen háð sína „heljarslóðarorrustu". Það má vel vera og hann var stöðugt minntur á einvígið við Fischer. Haustið 1983 varð hann næstur á eftir Kasparov á geysisterku móti í Niksic í gömlu Júgóslavíu. Það þótti gott afrek; þátttakendur voru kallaðir „sjúkradeild Garrís". Í mótslok sagði Larsen hinsvegar glaður í bragði: „Ég frábið mér allar hamingjuóskir með annað sætið."

Samband Larsens við Íslendinga var gott. Við vorum þó ekki alltaf ánægðir með það sem hann lét hafa eftir sér eða þagði um; kannski arfur þess tíma þegar danskir fjölmiðlar stunduðu kerfisbundna þöggun á afrekum Íslendinga. Hann var í hópi danskra stúdenta sem andmæltu því Danir afhendu okkur handritin. Þegar það gerðist vorið 1971 kom hann til landsins og háði sex skáka einvígi við Friðrik Ólafsson í sjónvarpssal sem hann vann, 3½ : 2½.

Mótsnefnd Reykjavíkurmótsins 1978 þóttu hugmyndir hans um komuþóknun nokkuð stífar. Högni Torfason svaraði eftirminnilega: „.... en auðvitað er okkur ljóst að snillingur hefur sitt verð." Larsen vann afmælismót SÍ árið 1985, tefldi á 2. borði í liði Norðurlanda gegn Bandaríkjunum í ársbyrjun 1986 og á Reykjavíkurmótinu þar á eftir. Larsen var með afmælismóti Friðriks árið 1995 og þeir háðu at-skákeinvígi árið 2003.

Haustið 1989 fékk Jóhann Þórir Jónsson Larsen til að tefla á helgarmóti í Fellabæ og kom einnig á klukkufjöltefli á gistiheimili Gunnars Gunnarssonar í Reykjavík þar sem Larsen tefldi við 12 valinkunna einstaklinga. Skák úr fjölteflinu birtist í skákdálki „Ekstrablaðsins". Andstæðingur Larsens var milliríkjadómarinn Magnús V. Pétursson.

Magnús V. Pétursson - Larsen

Magnús lék síðast 18. Dc2-d1. Nú hristi Larsen fram úr erminni laglega fléttu:

18. ... Dxc3+!

- og Magnús gafst upp, 19. bxc3 er svarað með 19. ... Ba3 mát.

Magnús átti samt lokaorðið er hann eftir fjölteflið afhenti Larsen gullpening sem sleginn var vegna 50 mílna útfærslu landhelginnar.

Helgi Ólafsson | [e-mail]

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is u.þ.b. viku síðar en í blaðinu sjálfu.  

Grein þessi birtist í sunnudagsmogganum, 19. september 2010.

Skákþættir Morgunblaðsins