Skákþáttur Morgunblaðsins: Bent Larsen hreppti fyrsta "Skák-Óskarinn"

Um þetta leyti árs fyrir 50 árum lauk millisvæðamóti í borginni Sousse í Túnis með öruggum sigri danska stórmeistarans Bent Larsen. Þetta var fjórði mótasigur hans í röð, en áður hafði hann orðið efstur á minningarmóti um Capablanca á Kúbu, alþjóðlegu móti í Palma á Mallorca og á móti í Winnipeg í Kanada, en þar voru meðal keppenda Boris Spasskí og Paul Keres. Hann tefldi raunar á nokkrum öðrum mótum árið 1967, en fyrir afrek sitt í Túnis, þar sem teflt var um sæti í áskorendakeppninni, var hann fyrstur manna sæmdur „Skák-Óskarnum“, verðlaunum sem þeir sem önnuðust greinaskrif um skák fyrir blöð og tímarit stóðu fyrir. Næstu tvö árin vann Boris Spasskí Skák-Óskarinn og þar á eftir kom Bobby Fischer, sem hlaut verðlaunin árin 1970-1972.

Millisvæðamótsins í Túnis er í skáksögunni helst minnst vegna framgöngu Bobby Fischer, sem hafði teflt tíu skákir og hlotið úr þeim 8½ vinning og hefði nær örugglega unnið mótið, slík voru gæði taflmennskunnar, ef ekki hefðu komið til deilur um frídaga sem hrukku í óleysanlegan hnút. Hafði mótshaldarinn í Túnis þó tekið tillit til óska hans um sérstakan frídag af trúarlegum ástæðum. Brotthvarfið vakti feiknarlega athygli en var kannski forleikur þess sem gerðist í „einvígi aldarinnar“ í Reykjavík. Gerðar voru margvíslegar tilraunir til að telja Fischer hughvarf, bandaríska sendiráðið sendi til að mynda fulltrúa sinn á mótsstað, en fortölur þess einstaklings féllu í grýttan jarðveg hjá meistaranum. Þó virtist Fischer lengi vel á báðum áttum og snerist honum hugur þegar hann átti að tefla við sinn gamla erkifjanda, Samuel Reshevsky, sem hafði beðið þess í tæpa klukkustund að „fallöxin“ hrykki niður þegar Fischer birtist skyndilega í skáksalnum og vann örugglega þótt mikið hefði saxast á umhugsunartímann. Bent Larsen, sem sat að tafli gegn Efim Geller, varð svo mikið um að hann lék af sér peði strax í byrjun tafls en náði samningum með taktísku jafnteflistilboði á viðkvæmu augnabliki. Og svo hófust deilur um aðrar viðureignir Fischers og að lokum hvarf hann frá Túnis og var strikaður út úr mótinu.

Larsen hlaut 15½ vinning af 21 á mótinu og sigur hans jók mjög orðspor hans. Á næstu árum var hann síðan sigursælasti mótaskákmaður heims. Hann var einungis miðlungi ánægður með taflmennskuna í Sousse en kvað sér þó hafa tekist vel upp í endatöflum. Besta skák hans var gegn sovéska stórmeistaranum Gipslis:

Aivar Gipslis – Bent Larsen

Aljekínsvörn

1. e4 Rf6 2. e5 Rd5 3. d4 d6 4. c4 Rb6 5. exd6 exd6 6. Rc3 Be7 7. Be3 O-O 8. Be2 Rc6 9. Rf3 Bg4 10. b3 Bf6 11. O-O d5 12. c5 Rc8 13. b4?!

Ónákvæmni. Best er 13. h3, t.d. 13. ... Bf5 14. Dd2 og svarta staðan er býsna þröng.

13. ... Bh5 R8e7 14. b5 Ra5 15. h3 Bxf3 16. Bxf3 c6 17. Dd3 Rc4

Þennan góða reit mátti hvítur helst ekki gefa.

18. Bf4 Rg6 19. Bh2 Bg5 20. bxc6 bxc6 21. Bd1 Bf4 22. Bc2 Bxh2+ 23. Kxh2 Df6 24. g3 Hfe8 25. Kg2 Dg5 26. Kh2

(STÖÐUMYND 1 )

26. ... Rb2!

Skemmtilega teflt, svarta drottningin brýst til inngöngu.

27. Df3 Dd2 28. Bxg6 hxg6 29. Rd1 Rc4 30. Dc3 Hab8! 31. Hc1 He4 32. Hc2 Dxd4 33. Dxd4 Hxd4 34. He1 a5 35. Kg2 a4 36. Rc3 a3 37. Ra4 g5 38. He7 Hb4 39. Rb6 Hb2 40. Hc3 Hxa2 41. Rxc4 dxc4 42. Hc7 Hdd2 43. Hf3 c3!

( STÖÐUMYND 2 )

Snotur lokahnykkur. Nú er 44. Hfxf7 svarað með 44. ... Hxf2+! 45. Hxf2 Hxf2+ 46. Kxf2 c2 og peðið rennur upp. Gipslis gafst því upp.

 

Helgi Ólafsson [e-mail]

Skákþættir Morgunblaðsins eftir Helga Ólafsson birtast u.þ.b. viku síðar á Skák.is.

Grein þessi birtist í Morgunblaðinu 9. desember 2017.

Skákþættir Morgunblaðsins