Skákþáttur Morgunblaðsins: 11. júlí og frægasti afleikur skáksögunnar

Þann 11. júlí sl., þegar 40 ár voru liðin frá þeirri frægu stund að fyrsta einvígisskák Fischers og Spasskís var tefld, var efnt til samkomu á annarri hæð í litlu timburhúsi gegnt hinu virðulega Landsbankahúsi á Selfossi. Þar voru mættir fyrir tilstuðlan Gunnars Finnlaugssonar forsvarsmenn Árborgar, Bjarni Harðarson bóksali, Kristinn Friðfinnsson prestur, Guðni Ágústsson, forsvarsmenn skákhreyfingarinnar, og fleiri góðir gestir að ógleymdum Sigfúsi Kristinssyni byggingarmeistara sem lagt hefur til húsnæðið fyrir safn helgað minningu Fischers og jafnframt aðstöðu fyrir skákiðkun Flóamanna. Selfyssingar hafa áþreifanlega orðið þess varir að einn koldimman janúar-morgun fyrir meira en fjórum árum var Bobby Fischer ekið síðasta spölinn um aðalgötu bæjarins. Leiði hans við Laugdælakirkju er vinsæll viðkomustaður ferðalanga. Í tilefni dagsins hafði hafði Gunnar Finnlaugsson stillt upp þessari stöðu:

1. einvígisskák:

Spasskí - Fischer

Um áttaleytið þann þann 11. júlí lék Fischer 29. ... Bxh2 og er þar kominn einn frægasti „afleikur" skáksögunnar. Fischer var tvísaga um ástæðurnar - sjá bækurnar Bobby Fischer vs. the rest of the World eftir Brad Darrach og No regrets eftir Yasser Seirawan - en talið er að eftir 30. g3 h5 31. Ke2 h4 32. Kf3 h3 33. Kg4 Bg1 34. Kxh3 Bxf2 hafi hann misst af 35. Bd2! sem fangar biskupinn.

Framhaldið varð: 30. g3 h5 31. Ke2 h4 32. Kf3 Ke7 33. Kg2 hxg3 34. fxg3 Bxg3 35. Kxg3 Kd6

Áhorfendum í Laugardalshöll var flestum ljóst að þar sem a8-reiturinn var ekki á svæði biskupsins, hlytu líkur á jafntefli að aukast verulega. Fjölskylduvinurinn Davíð Davíðsson læknir hélt yfir mér menntaðan fyrirlestur um að hvítur mætti aldrei leika peðinu til a5.

Spasskí lék nú 36. a4. Í bók sinni um einvígið fer Friðrik Ólafsson langt með að sanna að 36. Kg4 sé nákvæmara og vinni. Athuganir Friðriks tók enski stórmeistarinn Jonathan Speelman síðar upp í bókinni Analysing the endgame og komst að því að svartur nær jafntefli með 36. ... Kd5! 37. Kh5 Ke4! 38. Kg6 e5! 39. Kxg7 f5. Þetta verður ekki hrakið, tölvuforritin staðfesta niðurstöðu Speelmans en vitanlega höfðu menn ekki slík tæki á dögum einvígisins.

Fischer lék 36. ... Kd5. Friðrik bendir á hversu rökréttur leikurinn sé, frá d5 getur kóngurinn haslað sér völl á báðum vængjum. 37. Ba3 Ke4. Friðrik og Speelman eru sammála um að 37. ... a6! sé best og svartur heldur jafntefli. Ein leiðin er 38. b6 Kc6 39. a5 Kd5 og eftir uppskipti á e-peði hvíts heldur svarti kóngurinn til c8 og þar sem peðið er komið til a5 getur hvítur ekki unnið. 38. Bc5 a6 39. b6 f5? Ónákvæmur leikur. Eftir 39. ... e5! heldur svartur jafntefli. 40. Kh4! Smýgur inn fyrir varnargirðinguna. Eftir 40. ... f4 fór skákin í bið og nákvæmar rannsóknir leiddu í ljós einfaldan vinning þar sem leikþvingunum var óspart beitt: 41. exf4 Kxf4 42. Kh5 Kf5 43. Be3 Ke4 44. Bf2 Kf5 45. Bh4 e5 46. Bg5 e4 47. Be3 Kf6 48. Kg4 Ke5 49. Kg5 Kd5 50. Kf5 a5 51. Bf2 g5 52. Kxg5 Kc4 53. Kf5 Kb4 54. Kxe4 Kxa4 55. Kd5 Kb5 56. Kd6 - og Fischer gafst upp.

Hver er svo niðurstaðan? Jú. Þegar öll kurl eru komin til grafar þá var frægasti afleikur skáksögunnar, 29. ... Bxh2, ekki afleikur.

Helgi Ólafsson [e-mail]

-------------------------------------------

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is viku síðar en í sjálfu Morgunblaðinu.  

Grein þessi birtist í Sunnudagsmogganum, 15. júlí 2012.

Skákþættir Morgunblaðsins

[Event "Reykjavik WCh"] [Site "Reykjavik WCh"] [Date "1972.01.02"] [EventDate "?"] [Round "1"] [Result "1-0"] [White "Boris Spassky"] [Black "Robert James Fischer"] [ECO "E56"] [WhiteElo "?"] [BlackElo "?"] [PlyCount "111"] 1. d4 Nf6 2. c4 e6 3. Nf3 d5 4. Nc3 Bb4 5. e3 O-O 6. Bd3 c5 7. O-O Nc6 8. a3 Ba5 9. Ne2 dxc4 10. Bxc4 Bb6 11. dxc5 Qxd1 12. Rxd1 Bxc5 13. b4 Be7 14. Bb2 Bd7 15. Rac1 Rfd8 16. Ned4 Nxd4 17. Nxd4 Ba4 18. Bb3 Bxb3 19. Nxb3 Rxd1+ 20. Rxd1 Rc8 21. Kf1 Kf8 22. Ke2 Ne4 23. Rc1 Rxc1 24. Bxc1 f6 25. Na5 Nd6 26. Kd3 Bd8 27. Nc4 Bc7 28. Nxd6 Bxd6 29. b5 Bxh2 30. g3 h5 31. Ke2 h4 32. Kf3 Ke7 33. Kg2 hxg3 34. fxg3 Bxg3 35. Kxg3 Kd6 36. a4 Kd5 37. Ba3 Ke4 38. Bc5 a6 39. b6 f5 40. Kh4 f4 41. exf4 Kxf4 42. Kh5 Kf5 43. Be3 Ke4 44. Bf2 Kf5 45. Bh4 e5 46. Bg5 e4 47. Be3 Kf6 48. Kg4 Ke5 49. Kg5 Kd5 50. Kf5 a5 51. Bf2 g5 52. Kxg5 Kc4 53. Kf5 Kb4 54. Kxe4 Kxa4 55. Kd5 Kb5 56. Kd6 1-0