Skákþáttur Morgunblaðsins: Að tefla eins og Tal

Stigahæsti skákmaður heims, Norðmaðurinn Magnús Carlsen er meðal þátttakenda á Tal-mótinu sem hófst í Moskvu á fimmtudaginn. Eins og áður á þessum minningarmótum sem byrjuðu árið 2006 gefst gott tækifæri til að rifja upp skákir og feril snillingsins frá Riga sem lést fyrir 20 árum 55 ára að aldri.

Tal varð heimsmeistari aðeins 23 ára gamall en hélt titlinum í ekki nema eitt ár. Sigurganga hans og tilþrif voru slík að enginn komst undan áhrifum hans. Eftir áskorendamótið í Júgóslaviu árið 1959 kvaðst Tigran Petrosjan hafa gengið um stræti og torg og ekki getað hugsað um annað en taflmennsku Tal. Hann gerði ýmsar breytingar á varfærnislegum stíl sínum og varð heimsmeistari árið 1963.

Og greinarhöfundur hélt því blákalt fram við Bobby Fischer að Tal hlyti að hafa haft mest áhrif á hann. Robert James jánkaði því en argfjaðraðist svolítið út af hinu baneitraða augnaráði „töframannsins" þegar þeim laust saman í áskorendamótnu ´'59. Þeir tefldu saman á fjórum mótum á árunum 1958-'61 og Tal varð efstur í þeim öllum.

Tal tók fram í bók, sem hann skrifaði um ævi sína og feril, að hann hefði alltaf lagt meira upp úr innsæi en flóknum útreikningum. Það skýrði samt ekki nema að hluta þann sérstaka ævintýraljóma sem stafaði af taflmennsku hans. „Eigum við ekki að bæta inn í þessa stöðu dálitlum „hooligan-isma" sagði hann stundum og setti allt í bál og brand. Í grein í Huffington Post nýlega benti Lubomir Kavalek á „Tal-áhrifin" í einni skák sem Bobby Fischer tefldi við Ludek Packman í Chile árið 1959. Sennilega hefur Fischer komist að þeiri niðurstöðu eftir þessa bráðskemmtilegu skák með öllum sínum skrítnu myndum, að rólegri og rökréttari nálgun félli betur að skapgerð hans:

Santiago 1959:

Ludek Pachman - Bobby Fischer

Nimzoindversk vörn

1. Rf3 Rf6 2. c4 e6 3. d4 d5 4. e3 Rc6 5. Rc3 Bb4 6. Bd2 O-O 7. a3 Bxc3 8. Bxc3 Re4 9. Dc2 a5 10. b3 b6 11. Bb2 Ba6 12. Bd3 f5 13. Hc1 Hc8 14. O-O Hf6 15. Hfd1 Hh6 16. Bf1 g5!

Blæs til sóknar. Upp úr þessar óvenjulegu byrjun sem minnir á „grjótgarðs-afbrigðið" í hollenskri vörn hefur svartur náð vænlegum færum.

17. cxd5 g4!?

„Tal-áhrifin. Hæpinn leikur því svartur átti 17. ...Bxf1 og hvort sem hvítur velur 18. dxe6, 18. Dxc6 eða 18. dxc6 getur svartur ávallt leikið 18. ... Bxg2! og eftir 19. Kxg2 kemur 19. ... g4 með sterkri sókn.

18. Bxa6 gxf3 19. gxf3!

Betra en 19. Bxc8 Dg5 20. g3 Hxh2! og svartur vinnur.

19. ... Dg5+ 20. Kf1 Hxh2 21. fxe4 Hf8!

Snilldarleikur sem Pachman hafði sést yfir.

22. e5 f4! 23. e4 f3 24. Ke1

Sjá stöðumynd

24. ...Dg1+?

„Að skáka er eins og að spila út trompi," sagði Ingi R. Jóhannsson einhverju sinni. Eftir þennan leik er svarta staðan töpuð. Af mörgum álitlegum kostum var 24. ... exd5! bestur. „Silikonvinurinn" Houdini fullyrðir að þá sé svarta staðan unnin því að eftir 26. exd5 kemur hinn eitursvali 26. ... Re7!

25. Kd2 Dxf2 26. Kc3 Dg3 27. Dd3 exd5 28. Hg1

Frá og með þessum eik er taflmennska Pachman nánast óaðfinnanleg.

28. .. Hg2 29. Hxg2 Dxg2 30. Df1 dxe4 31. Dxg2 fxg2 32. Hg1 Hf2 33. Bc4 Kf8 34. Bd5 Hf3 35. Kc4 b5 36. Kc5 Re7 37. Hxg2 Rxd5 38. Kxd5 Hxb3 39. Kxe4 b4 40. axb4

og svartur gafst upp.

Helgi Ólafsson [e-mail]

-------------------------------------------

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is viku síðar en í sjálfu Morgunblaðinu.  

Grein þessi birtist í Sunnudagsmogganum, 10. júní 2012.

Skákþættir Morgunblaðsins

[Event "Santiago Rd: 6"] [Site "Santiago Rd: 6"] [Date "1959.??.??"] [EventDate "?"] [Round "?"] [Result "1-0"] [White "Ludek Pachman"] [Black "Robert James Fischer"] [ECO "E10"] [WhiteElo "?"] [BlackElo "?"] [PlyCount "80"] 1. Nf3 Nf6 2. c4 e6 3. d4 d5 4. e3 Nc6 5. Nc3 Bb4 6. Bd2 O-O 7. a3 Bxc3 8. Bxc3 Ne4 9. Qc2 a5 10. b3 b6 11. Bb2 Ba6 12. Bd3 f5 13. Rc1 Rc8 14. O-O Rf6 15. Rfd1 Rh6 16. Bf1 g5 17. cxd5 g4 18. Bxa6 gxf3 19. gxf3 Qg5+ 20. Kf1 Rxh2 21. fxe4 Rf8 22. e5 f4 23. e4 f3 24. Ke1 Qg1+ 25. Kd2 Qxf2+ 26. Kc3 Qg3 27. Qd3 exd5 28. Rg1 Rg2 29. Rxg2 Qxg2 30. Qf1 dxe4 31. Qxg2+ fxg2 32. Rg1 Rf2 33. Bc4+ Kf8 34. Bd5 Rf3+ 35. Kc4 b5+ 36. Kc5 Ne7 37. Rxg2 Nxd5 38. Kxd5 Rxb3 39. Kxe4 b4 40. axb4 axb4 1-0