Skákþáttur Morgunblaðsins: Skáktímarit á Íslandi

Þótt skákhreyfingin hafi um margra ára skeið getað státað af aðgengilegri og upplýsandi heimasíðu hefur reynst erfitt að fylla það skarð sem Jóhann Þórir Jónsson útgefandi tímaritsins Skákar skildi eftir sig þegar hann féll frá árið 1999. Skáksambandsmenn hafa verið að kanna hugi manna varðandi útgáfu skáktímarits og viðbrögðin verið góð en betur má ef duga skal. Saga slíkrar útgáfu er merk en þó oft þyrnum stráð.

Daniel Willard Fiske gaf út og lét prenta í Flórens á Ítalíu fyrsta íslenska skáktímaritið, Í uppnámi, en það kom út árin 1901-1902. Það er ekki ósennilegt að með útgáfustarfi sínu, bóka- og handritagjöfum hafi Fiske lagt grunninn að vinsældum skákarinnar hér á landi og fræðilegri nálgun bestu skákmanna þjóðarinnar. Nóbelsskáldið Halldór Laxness býsnaðist einhverju sinni yfir því að ýmis stórvirki heimsbókmenntanna, t.d. Ódysseifur eftir James Joyce, virtust með öllu hafa skotist fram hjá kollegum sínum í rithöfundastétt. Þessu væru hinsvegar öfugt farið með íslenska skákmenn sem fylgdust vel með því sem fram kæmi á alþjóðavettvangi.

Eftir daga Fiske sýndu Akureyringar mikið frumkvæði á sviði útgáfu en Íslenskt skákblað gáfu þeir út þegar árið 1925. Arftaki þess „Skákblaðið" kom fyrst út árið 1934 en „Nýja skákblaðinu" var ritstýrt af ungum skákmönnum, Óla Valdimarssyni og Sturlu Péturssyni á fimmta áratugnum.

Tímaritið Skák hefur reynst langlífast allra íslenskra skáktímarita en það hóf göngu sína árið 1947. Hlé var gert á útgáfu þess í kringum 1950 en það ár hófu þeir Sveinn Kristinsson og Þórir Ólafsson útgáfu Skákritsins sem kom út frá 1950 til 1953.

Árið 1954 tók Birgir Sigurðsson aftur upp þráðinn með Tímaritið Skák og var útgefandi og ritstjóri þess fram til 1962 eða þar til Jóhann Þórir Jónsson kom að útgáfunni ásamt fleiri góðum mönnum. Upphafsmaður Reykjavíkurskákmótanna, Jóhann Þórir, var stórhuga maður og lét sig ekki muna um að gefa út mótsblað heimsmeistaraeinvígisins árið 1972 á íslensku, ensku og rússnesku. Jóhann hafði sambönd á ótrúlegustu stöðum og það kom fram í fjölbreyttri flóru auglýsinga og styrktarlína í blaðinu.

Skáktímarit á öllum tímum eru yfirleitt góð heimild um helstu afrek, og þeim tekst þegar best lætur að bregða upp mynd af skákiðkun Íslendinga, staðháttum og tíðaranda, sbr. frásögn Skákritsins af viðureign tveggja vina í Þingholtunum árið 1953:

„KRÓKUR Á MÓTI BRAGÐI

Geir Ólafsson, Skólavörðustíg 19, sat dag nokkurn að tafli. Andstæðingur hans var þekktur fyrsta fl. maður. Eftir 21. leik Geirs (sem lék hvítu) kom upp eftirfarandi staða:

-sjá stöðumynd -

Svartur lék nú 21. - cxd4, sem lítur vel út, þar sem hann hótar máti í öðrum leik. En sér grefur gröf, þótt grafi. Þó að hrókurinn sé friðhelgur í augnablikinu, eru ráð til að svipta hann helgi sinni. En það krefst mikillar fórnfýsi. Lesendur ættu að athuga stöðuna vel, áður en þeir halda lengra áfram og reyna að finna lausnina. Geir lék 22.Dxf7+!! Bxf7 23. Hxc8+ og mát í næsta leik. Lokin eru einkar falleg, og skiptir ekki máli í því sambandi, þó að hvítur geti einnig unnið með 22. Rc4 og síðan Rd6. Sjálfsagt hefði ýmsum sézt yfir fórnina í hratt tefldri skák, þótt æfðari skákmenn væru en Geir."

Helgi Ólafsson | [e-mail]

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is u.þ.b. viku síðar en í blaðinu sjálfu.  

Grein þessi birtist í Sunnudagsmogganum, 17. júlí 2011.

Skákþættir Morgunblaðsins