Þættir úr skáksögu Inga R. Jóhannssonar - eftir Helga Ólafsson

Eftirfarandi grein um Inga R. Jóhannsson eftir Helga Ólafsson mátti finna í mótsblaðið XXVI. Reykjavíkurmótsins.   Mótsblaðið sjálft þar sem finna má greinina myndskreytta auk stöðumynda auk annars efnis má nálgast hér.

----------------------------------

Þættir úr skáksögu Inga R. Jóhannssonar - eftir Helga Ólafsson 

Í byrjun sjötta áratugar síðustu aldar og aðeins fyrr kom fram herskari ungra skákmanna sem átti eftir að setja mikinn svip á skáklíf  Íslendinga: Friðrik Ólafsson, Guðmundur Pálmason, Ingvar Ásmundsson, Freystein Þorbergsson, Gunnar Gunnarsson, Jón Pálsson, Birgir Sigurðsson, Þórir Ólafsson og Sveinn Kristinsson svo nokkrir séu nefndir. Ingi Randver Jóhannsson, sem fæddur var  5. desember 1936, birtist þá skyndilega á sjónarsviðið og átti í fullu tré við hina  eldri og reyndari. Í Skákritinu sem Sveinn Kristinsson og Þórir Ólafsson ritstýrðu á árunum 1950-53 er hans fyrst getið í umfjöllun um Haustmót Taflfélags Reykjavíkur 1951:

„Enn má telja meðal þeirra sem athygli vöktu á þessu móti, Inga R. Jóhannsson, 15 ára pilt í I. flokki. Hefur hann náð fádæma þroska á sviði skáklistarinnar,  en fékk færri vinninga á þessu móti en efni stóðu til."

Í blaðinu var birt sigurskák Inga yfir Ingvari Ásmundssyni sem varð í 3. - 5. sæti af 26 keppendum. Ingvar fékk þá umsögn að vera „... gáfaður og fjölhæfur skákmaður, en leikur oft hrottalega af sér og á auk þess við ýmsar takmarkanir að stríða, sem eru að nokkru leyti æfingaleysi að kenna, en á sér sjálfsagt einnig aðrar orsakir. "    

 

Haustmót TR 1951

Hvítt: Ingvar Ásmundsson

Svart:  Ingi R. Jóhannsson

Grünfelds vörn

1. d4 Rf6 2. c4 g6 3. Rc3 d5 4. cxd5 Rxd5 5. e4 Rxc3 6. bxc3 Bg7 7. Be3 c5 8. Dd2 Da5 9. Hc1 O-O 10. d5 f5 11. d6 exd6 12. Bc4+ Kh8 13. Re2 Rc6 14. Dxd6 Hd8 15. Dxc5 Dxc5 16. Bxc5 Re5 17. Bd5 Rd3+ 16. Kd2 Rxc5

- og Ingvar gafst upp.

Í skýringum skákritsins þótti taflmennska Ingvars ekki góð og bent á leikina 7. Be3, 8. Dd2 og 9. Hc1. Áratugum síðar þótti þessi uppbygging hinsvegar fyrirtak og kollvarpaði hugmyndum manna um hvernig best væri að byggja upp stöðu hvíts í Grünfelds-vörn. Ingvar hefði átt að leika 10. Rf3 en aðrar hugmyndir náðu tökum á honum. 17. leikurinn er einn af þessum „hrottalegu" afleikjum. Að Ingi R. skyldi tefla Grünfelds-vörn árið 1951 bendir hinsvegar til þess að þarna hafi hann verið betur lesinn en flestir í fræðunum.  

Ingvar, sem var tveim árum eldri en Ingi, hefur varla verið ánægður eftir skákina. Leiðir þeirra lágu oft saman á þessum árum enda báða heimagangar í „Hótel Skák" en svo var kallað heimili hins kunna meistara Guðmundar Ágústssonar bakarameistara. Ingvar varð síðar sá skákmaður þessar kynslóðar sem bætti sig mest eftir því sem árin liðu og í vissum skilningi langlífastur á skáksviðinu. 

Í umfjöllun Skákritsins um Skákþing Reykjavíkur 1953 er þetta ritað:

„Ingi R. Jóhannsson, sem varð þriðji á mótinu, er aðeins 16 ára gamall og hefur eigi teflt innan taflfélagsins lengur en rösk 3 ár. Hann er þó þegar í hópi sterkustu skákmanna okkar og verður því ásamt þeim Friðriki Ólafssyni, Sigurði heitnum Gissurarsyni, Sveini heitnum Þorvaldssyni  og ef til vill fleirum að teljast í hópi „undrabarna" okkar á skáksviðinu. Ingi er að vísu vel lærður orðinn i öllum þáttum skáklistarinnar og mjög  þjálfaður skákmaður, en þeim styrkleika, sem hann býr yfir, ná menn þó tæpast á hans aldri, án þess að innri eiginleikar og eðlisþættir orki ósleitilega í þá átt. Er ekki að efa að Ingi á eftir að komast langt í skáklistinni, ef svo heldur fram sem horfir."

Ingi R. var 17 ára þegar hann var valinn í ólympíulið Íslands sem tefldi á Ólympíumótinu í Amsterdam árið 1954. Liðið komst í A-úrslit og hafnaði þar í 12. sæti af 12 þátttökuþjóðum.  Hann tefldi á heimsmeistaramóti unglinga í Antwerpen árið 1955 þar sem Boris Spasskí vann sigur. Ingi var aðeins ½ vinningi frá því að komast í úrslit en í aukakeppni þeirra sem ekki komust þangað varð hann i 2. sæti. Alls tefldi hann 16 skákir í Antwerpen og tapaði einungis fyrir Lajos Portisch. Þau mót innanlands sem hann tók þátt í vann hann flest með yfirburðum. Þegar hann varð Norðurlandameistari 24 ára gamall árið 1961 hafði hann orðið Íslandsmeistari þrisvar sinnum og Skákmeistari Reykjavíkur sex sinnum. Á árunum 1955-´59 stefndi Friðrik Ólafsson beint til stjarnanna og Ingi R. fylgdi honum eftir í bókstaflegri merkingu. Sinn mikla sigur í Hastings um áramótin 1956  - ´57 hefði Friðrik varla unnið án dyggrar hjálpar Inga sem var í hlutverki aðstoðarmanns. Á áskorendamótinu í Júgóslavíu 1958 - ´59 var Ingi R. aftur aðstoðarmaður Friðriks og þegar tími gafst til tefldi hann oft hraðskákir við hina aðstoðarmennina. Einkum voru nefndir til sögunnar  þeir Klaus Darga og Bent Larsen sem var aðstoðarmaður Bobby Fischer. Það hlýtur að hafa verið magnað sjónarspil fyrir Inga að fylgjast með snilldartilþrifum „töframannsins frá Riga", Mikhail Tal, í áskorendakeppninni í Júgóslavíu. Á Möltu 1980 vorum við einhverju sinni að bera þá saman Tal og Kasparov. Ingi staðhæfði að Tal anno ´59 hafi verið miklu snjallari skákmaður en Kasparov. 

Eftir að Birgir Sigurðsson hóf að gefa út Skákblaðið varð Ingi R. fljótlega afkastamesti penninn á þeim vettvangi. Í skrifum sínum kemur hann manni fyrir sjónir sem alvörugefinn ungur maður og langt í þá glettni  sem einkenndi hann yfirleitt. En kannski skrifuðu menn svona í þá daga og skákin var auðvitað mikið alvörumál fyrir Inga.   

Í september 1960 stóðu Skáksamband Íslands og Taflfélag Reykjavíkur fyrir minningarmóti um Eggert Gilfer. Höfð var samvinna við Freystein Þorbergsson um framkvæmd þess og vakti athygli hversu rausnarleg verðlaun voru í boði.  Freysteinn hafði boðið bandaríska undrabarninu Bobby Fischer til keppni. Einhver misskilningur var með dagsetningar og hófst því mótið án Fischers. Ingi R. varð efstur, hlaut 9 ½ vinning af 11 mögulegum og Friðrik varð að láta sér lynda  2. sætið með 9 vinninga. Síðan kom Arinbjörn Guðmundsson og í 4. sæti varð Norðmaðurinn Svein Johannessen. Í lok mótsins birtist Bobby Fischer skyndilega og þá var  blásið til annars móts með þátttöku Friðriks, Inga, Freysteins og Arinbjörns Guðmundssonar. Fischer gerði jafntefli við Freystein en vann aðrar skákir og hlaut 3 ½ v. af fjórum mögulegum. Skák hans við  Arinbjörn Guðmundssyni rataði í  þá frægu bók „My 60 memorable games".  Ingi hlaut 2 ½ v. og varð annar en svo kom Friðrik með 2 vinning, og lestina ráku Freysteinn og Arinbjörn með einn vinning hvor. 

Bobby Fischer, sem var 17 ára gamall, kom mönnum fyrir sjónir sem hæverskur og vel klæddur piltur en hinu vel þekkta „peysu-tímabili" hans var þá nýlokið og höfðu tekið sæti þess klæðskersaumuð jakkaföt. Hann bjó á Hótel Borg. Engar ljósmyndir finnast frá þessu merka móti.

Skákir Fischers við þá Friðrik og Inga voru afar athygliverðar. Friðrik tefldi af miklum krafti og átti góð færi en þó ekki unnið tafl eins og Ingi reyndi að sýna fram á í skýringum sínum eftir mótið. Fischer komst svo ekkert áfram gegn vandaðri taflmennsku Inga. Vendipunkturinn var í 27. leik:

Fischer-mótið 1960

Hvítt: Bobby Fischer

Svart: Ingi R. Jóhannsson

Spænskur leikur

1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bb5 a6 4. Ba4 d6 5. c3 Bd7 6. d4 Rf6 7. O-O Be7 8. d5 Rb8 9. Bc2 Bg4 10. c4 Rbd7 11. He1 O-O 12. Rbd2 c5 13. a4 Re8 14. Rf1 Bxf3 15. Dxf3 Bg5 16. Re3 g6 17. g3 Rg7 18. h4 Bxe3 19. Bxe3 f5 20. Bh6 f4 21. g4 Dxh4 22. g5 Dh5 23. Bd1 Dxf3 24. Bxf3 Hfb8 25. Bg4 Rf8 26. b4 cxb4 27. a5

 Um þessa stöðu skrifaði Ingi:

„Eftir að hafa reiknað út framhaldið 27. ... b5 28. Hfc1 b3 29. Hab1 bxc4 30. Hxc4 Ha7 31. Hc6 komst ég að raun um að hvítur hefði greinilega betri færi, og óneitanlega olli þessi niðurstaða mér nokkrum vonbrigðum, þar eð ég hafði látið undir höfuð leggjast að þvinga fram jafntefli með - a5, vegna þess að ég áleit stöðu mína betri. Mér láðist að koma auga á hinn mikla mun sem felst í að leika 27. ... b6! Síðar frétti ég að annar hver maður í hópi áhorfenda hafi komið auga á þennan einfalda leik. Eftir 28. Hfb1 bxa5 29. Hxa5 Ha7 30. Hb3 Hb6 með hótuninni  - Hc7, og erfitt er að benda á nokkra viðunandi leið fyrir hvít eftir 27. ... b6!" 

Því er við að bæta að tölvuforritið „Rybka" staðfestir þetta mat Inga en staðan er þó ekki töpuð á hvít en mun lakari sem munar í kringum 0.90 sem á tölvumáli teljast miklir yfirburðir.

27. ... Hc8? 28. Bxc8 Hxc8 29. Heb1 Rd7 30. Hxb4 Rc5 31. Bxg7 Kxg7 32. Hb6 Hd8 33. f3 Hd7 34. Kf2 Kf7 35. Ke2 Kg8 36. Kd2 Kf8 37. Kc3 Ke8 38. Kb4 Rd3 39. Ka3 Rc5 40. Hh1 Kf8 41. Hd1

Hér fór skákin í bið og Ingi gafst upp án þess að tefla frekar.  Ingi var af Guðmundi Pálmasyni gagnrýndur fyrir að tefla ekki lokastöðuna áfram en náði að sanna fyrir mönnum í skýringum sem hann gerði, að tilgangslaust var að tefla áfram og áðurnefnt tölvuforrit staðfestir niðurstöðu hans.   

Einvígi við Friðrik um Reykjavíkurtitilinn 1963

Ingi R. og Friðrik tefldu tvö fjögurra skáka einvígi á ferlinum með venjulegum umhugsunartíma. Hið fyrra sem fram fór árið 1959 var hugsað sem hluti af undirbúningi Friðriks fyrir áskorendamótið. Einvígið fór fram í  Listamannaskálanum í Reykjavík sem var ásamt Breiðfirðingabúð vettvangur margra skákviðburða. Í umsögn um einvígið var þetta skrifað:

„Listamannaskálinn  er þrifalegur og rúmgóður salur, en nokkuð kaldur í rysjóttum veðrum."

 Það blésu oft ferskir vindar um þennan sögufræga stað þar sem Svavar Guðnason og aðrir „klessumálarar"  hengdu upp verk sín á árunum eftir stríð.  Ingi komst yfir með sigri í fyrstu skákinni en Friðrik sem var hátindi feril síns jafnaði metin og vann 2½ : 1½.

Á Skákþingi Reykjavíkur 1963 bar svo við að Ingi og Friðrik höfðu ekki sömu yfirburði og áður en jafnframt hljóta skákunnendur að hafa metið við þá hversu duglegir þeir voru að tefla á innanlandsmótum. Jónas nokkur Þorvaldsson, rúmlega tvítugur, lék stórt hlutverk í úrslitakeppni þessa móts og hafði á orði,  „... að ef Friðrik og Ingi R. hefðu ekki verið með hefði ég orðið neðstur í mótinu." Jónas vann Friðrik og gerði jafntefli við Inga.

„Turnarnir tveir" hlutu 5½ v. af sjö mögulegum og ákveðið var að þeir tefldu einvígi um titilinn. Það fór fram í Breiðfirðingabúð:

1. einvígiskák

Hvítt: Friðrik Ólafsson

Svart: Ingi R. Jóhannsson

Spænskur leikur

1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bb5 a6 4. Ba4 Rf6 5. O-O Be7 6. He1 d6 7. Bxc6+ bxc6 8. d4 Rd7 9. dxe5 Rxe5 10. Rxe5 dxe5 11. Dxd8+ Bxd8 12.  b3 0-0 13. Ba3 He8 14. Rc3 Bg5 15. Had1 Be6 16. Ra4 Had8 17. Bb4 Hxd1 18. Hxd1 f5 19. Rc5 Bc8 20. He1 Be7 21. Rd3 fxe4 22. Hxe4 Bd6 23. Bxd6 cxd6 24. Hb4 c5 25. Hb6 Hd8 26. Rb2 Bf5 27. c4 d5 28. cxd5 Hxd5 29. h3 Hd2 30. Ra4 Hxa2 31. Rxc5 a5 32. g4 Bc2 33. Hb7

33. ... h5!

„Það er óhætt að gefa þessum leik upphrópunarmerki, því að hann var leikinn í miklu tímahraki, og var jafnframt sá eini, sem, gerir hvíti erfitt fyrir." 34. gxh5

„Ekki líkaði hvít allskostar að leika 34. Re6, þar eð svartur getur hæglega spunnið mátnet með 34. ... h4 ásamt 35. ... Be4 og 36. ... Ha1+. Einnig má hvítur illa við að missa b-peð sitt,  þar eð a-peðið gæti á orðið honum mjög skeinuhætt." 

Ég hefði ekki keypt notaðan bíl af Friðrik daginn hann skrifaði þetta. Athugun á stöðunni leiðir í ljós að svarta staðan er töpuð eftir 34. Re6 h4 35. Hxg7+ Kh8 36. Hb7 því að 36. ... Be4 strandar á 37. Hb8+ Kh7 38. Rg5+ og biskupinn fellur. Svartur á hinsvegar betri leik, 34. ... g6! og heldur þá velli. 

Skákinni lauk fljótlega með jafntefli eftir 34. leik Friðriks: 

 34. ... Kh7 35. Re6 Ha1+ 36. Kh2 Kh6.

Hér fór skákin fór í bið en gömlu tímamörkin frá fjórða áratugnum, t.d. Nottingham-mótinu 1936, virðast hafa verið notuð í þessu einvígi. Eftir biðleik Inga, 37. Rc5 var samið jafntefli.

 

2. einvígisskák

Hvítt:  Ingi  R. Jóhannsson

Svart:  Friðrik Ólafsson

Tarrasch vörn

1. d4 Rf6 2. c4 e6 3. Rf3 c5 4. e3 d5 5. Rc3 Rc6 6. cxd5 exd5 7. Be2 Bd6 8. dxc5 Bxc5 9. O-O O-O 10. a3 a5 11. Ra4 Bd6 12. Bd2 Re4 13. Bc3 Be6 14. Hc1 De7 15. Bd4 Had8

Friðrik var ekki sáttur við þennan leik í athugasemdum sínum og taldi 15. .... f5 ásamt g5 betra.  

16. Bb6 Hd7 17. Rd4 Rxd4 18. Dxd4 Dh4 19. f4 g5 20. Rc5 gxf4 21. exf4

Hér stóð Ingi frammi fyrir erfiðu val: 21. Rxd7 kom til greina því þá dugir ekki 21. ... f3 vegna 22. Rf6+! og vinnur. Betra er 21. ...Bxd7 22. Bc7 f3!  23. Bxd6 fxe2 24. Bxf8 exf1(D)+ 25. Hxf1 Bxd7 26. Dxd5 og svartur getur þá leikið 26. ... Be8 eða 26. .... Rf6 og í báðum tilvikum er staðan sennilega í jafnvægi.

21. ... Bxf4 22. Hxf4!  Dxf4 23. Hf1

 23. ... Dd2?

Friðrik var í miklu tímahraki og hafnaði ranglega hinum öfluga leik 23. ... Rg3! sem leiðir til jafnteflisstöðu eftir 24. Hxf4 Rxe2+ 25.  Kf2 Rxd4 26. Rxd7 Bxd7 27. Hxd4 a4 o.s.frv.  

24. Dxd2 Rxd2 25. Rxd7 Bxd7 26. Hd1 Re4 27. Hxd5 Bc6 28. Hxa5 He8 29. Bd3 He6 30. Ha8+ Kg7 31. Bd4+ Rf6 32. Hd8 h5 33. Bf5! 

- og Friðrik féll á tíma. Eftir 33. ... He7 34. Hd6 fellur riddarinn á f6. 

Rétt eins og í einvíginu 1959 var Ingi kominn yfir strax í upphafi en Friðrik var erfiður á loka-sprettinum og vann tvær síðustu skákirnar . Friðrik vann bæði einvígin 2 ½ . 1 ½.

Í ársbyrjun 1966 var í nýstofnuðu Ríkissjónvarpinu háð sýningar-einvígi þeirra Friðriks og Inga. Ég hygg að sýndar hafi verið fjórar skákir en þeir tefldu að sögn Inga tíu skákir. Niðurstaðan í þeim skákum liggur ekki fyrir og tekið var yfir upptökurnar frá þessu einvígi sem er náttúrulega eins og hvert annað menningarslys. 

Ólympíumótið í Havana 1966

Þegar leið á sjöunda áratuginn dró Ingi úr þátttöku í mótum. Hann var þá þriðji sterkasti skákmaður Norðurlanda á eftir Friðrik og Larsen. Í humátt á eftir kom Norðmaðurinn Svein Johannessen. Þessir tveir voru fengnir til að tefla útvarpsskák sem vakti mikla athygli ekki síst fyrir þá sök að 39 fyrstu leikirnir voru þeir sömu og í skák Fischer og Kortsnoj á millisvæðamótinu í Stokkhólmi í ársbyrjun 1962. Ingi vann að lokum. Árið 1963 tók hann þátt í svæðamótinu Halle í Austur-Þýskalandi og fyrir frammistöðuna í því móti var hann útnefndur alþjóðlegur meistari. Þó Ingi hafi verið sannur atvinnumaður í öllum sínum vinnubrögðum var vettvangur fyrir slíka fremur hæpinn að flestu leyti og skýrir það kannski þá feiknarlegu yfirburði sem Sovétmenn höfðu á skáksviðinu en bestu skákmenn þeirra voru yfirleitt mun betur launaðir en sauðsvartur almúginn.   

Ingi tók þátt í fyrsta Reykjavíkurmótinu 1964 en mótshaldararnir voru svo heppnir að fá til landsins sjálfan Mikhail Tal sem stóð undir öllum væntingum og rúmlega það. Þeir sem sáu Tal að tafli í Lídó var ljóst að þeir stóðu í  návist snillings.

Íslenski hópurinn sem sendur var til Ólympíumótsins í Havana 1966 var góður og skipaður öflugum skákmönnum: Friðrik Ólafsson, Ingi R. Jóhannsson, Guðmundur Pálmason,  Freysteinn Þorbergsson, Gunnar Gunnarsson og Guðmundur Sigurjónsson.  Liðið komst í A-úrslit  og hafnaði í 11. sæti af 14 þjóðum. Íslendingar sátu nánast við hliðina á keppni Bandaríkjanna og Sovétríkjanna en allt lék á reiðiskjálfi þegar Bandaríkjamenn mættu ekki til leiks vegna deilna um trúarlegan frídag Fischers og töpuðu því 0:4. En skyndilega kom boð frá Moskvu um að viðureignin færi fram á frídegi keppenda. Ofan á þessa einkennilegu uppákomu bættist hatrömm barátta heimsmeistarans Tigran Petrosjan og Bobby Fischer um bestan árangur 1. borðsmanna. Fischer hlaut 15 v. af 17 mögulegum eða 88,23% vinningshlutfall en Petrosjan fékk 11 ½  v. af 13 eða 88,46% og hlaut því gullið. Hann eftir lét Spasskí að tefla við Fischer þegar Sovétmenn mættu Bandaríkjamönnum.  

Mikil karnival-stemning var yfir öllu mótshaldinu sem fór fram á Havana libre -  hótelinu sem byggt hafði verið á Batista tímanum. Þrátt fyrir viðskiptabannið gerðu Kúbumenn vel við gesti sína og leystu alla keppendur út með gjöfum,       1. borðsmaður hverrar þátttökuþjóðar fékk í ofanálag sent snilldarlega sérsmíðað keppnisborð úr mahony-viði þar sem skákborðið var greypt inn í tréverkið, og taflmennirnir fylgdu með. Fidel Castro var í stóru hlutverki meðan á mótinu stóð en besti skákmaðurinn úr röðum  byltingarmanna, Che Guevara, var þá horfinn úr starfi iðnaðarráðherra og leyndist um þær mundir í Bólivíu og átti þaðan ekki afturkvæmt. Samgöngutæki á láði voru hinir heimsfrægu amerísku kaggar, sem enn í dag eru eitt helsta einkenni þjóðlífsins á Kúbu og sennilega hafa þetta verið hálfgerðar beyglur sem flogið var með keppendur til Kúbu. Júgóslavinn Ciric vakti liðsmann sinn Svetozar Gligoric á leiðinni og sagði honum að drepist hefði á öðrum hreyfli flugvélarinnar.  „Ég veit það, en það er ekkert sem við getum gert í málinu" sagði Gligoric, sem var ýmsu vanur úr bardögum Seinni Heimsstyrjaldar og sofnaði aftur. 

Íslensku skákmennirnir voru ekki í eins góðri æfingu og oft áður. Í úrslitakeppninni skolaðist undirbúningur dálítið til sbr. eina skák Guðmundar Pálmasonar í „eitraða-peðs" afbrigði sikileyjarvarnar sem þá var mjög í tísku.   Ísland vann báðar Norðurlandaþjóðirnar í úrslitakeppninni , Dani og Norðmenn en viðureignirnar gegn sjö efstu þjóðunum af 14 töpuðust allar. Friðrik og Ingi voru bestir í sveitinni; Friðrik var með 50% í úrslitunum og vann m.a. Bent Larsen í viðureigninni við Dani en þá vann Ingi einnig Brinck Claussen og tapaði aðeins fyrir Mikhael Tal og Lajos Portisch.

Lugano 1968 - Flóttinn mikli

Friðrik Ólafsson tefldi ekki fyrir Íslands hönd á Ólympíumótinu i Lugano í Sviss sem tefldi í B-úrslitum keppninnar. Ingi R. var á fyrsta borði en næstur kom Íslandsmeistarinn Guðmundur Sigurjónsson sem hafði náð eftirtektarverum áragri á þriðja Reykjavikurskákmótinu sem tileinkað var minningu Willard Fiske. Aðrir í liðinu voru Bragi Kristjánsson, Jón Kristinsson, Björn Þorsteinsson, og Ingvar Ásmundsson.  Ísland varð í 3. sæti í 7. riðli undanrása en  lélegt gengi gegn slöku lið Túnis í einni af lokaumferðunum réði þar mestu. Ingi hafði svo sannarlega lagt sitt af mörkum þegar hann vann eina skærustu stjörnu skákarinnar um þessar mundir, Tékkann Vlastimil Hort. Þetta var ein fyrsta skákin sem undirritaður fór yfir og hún veitir sennilega fremur hæpna leiðsögn því hinn ævintýralegi flótti kóngs Inga í byrjun tafls kom inn hjá mér þeirri ranghugmynd að það tilheyrði bókstaflega, að kóngurinn legði land undir fót í öllum mögulegum og ómögulegum stöðum. En þetta ferðalag heppnaðist hjá Inga og skákin öll er eftirminnileg þyngslaleg barátta:

Ólympíumótið í Lugano 1968

Hvítt: Ingi R. Jóhannsson

Svart: Vlastimil Hort

Gamal-indversk vörn

1. d4 Rf6 2. c4 c5 3. d5 e5 4. Rc3 d6 5. e4 Be7 6. Bd3 O-O 7. Rf3 Rbd7 8. O-O Re8 9. a3 g6 10. Dc2 Rg7 11. b4 f5 12. Hb1 b6 13. Rd2 Bg5 14. Rb3 Bxc1 15. Dxc1 f4 16. f3 h5 17. Hf2 g5

18. Kf1 g4 19. Ke2 Rf6 20. Kd1 Bd7 21. Kc2 Rh7 22. Kb2 Rg5 23. Hf1 Hf6 24. Ka2 Hg6 25. Hb2 Re8 26. De1 Hg7 27. Ka1 Df6 28. Ka2 Hc8 29. Rd2 Hc7 30. bxc5 Hxc5 31. Bc2 gxf3 32. gxf3 Rh3 33. Bd3 Hc8 34. Rb3 Rc7 35. a4 Ra6 36. Ka3 Rc5 37. Rxc5 Hxc5 38. Hh1 Kh7 39. Bf1 Kh6 40. Bd3 Dd8 41. Bf1 Df6 42. Hb4 Hg8 43. Hb3 De7 44. Hb4 Hg6 45. Hb2 Dd8 46. Hb4 Hc8 47. Rb5 Rg5 48. Df2 a6 49. Rc3 Hc5 50. Hg1 Rh3 51. Hxg6 Kxg6 52. Db2 b5 53. cxb5 a5 54. Hb3 Db6 55. Bxh3 Bxh3 56. Df2 Kg5 57. Rd1 h4 58. Dg1 Kf6 59. Rf2 Bf1 60. Rg4 Ke7 61. Rh6 Kd7 62. Rf7 Bg2 63. Rg5 Dc7 64. Dxg2  og Hort gafst upp.

Hraðskákeinvígi við Inga R.

Ingi R. Jóhannsson var fæddur og uppalinn í Vestmanneyjum. Ég var staddur í heimsókn hjá skólabróður mínum í Eyjum Viðari Elíassyni - sem síðar kvæntist Guðmundu Bjarnadóttur en eitt barna þeirra er knattspyrnukonan Margrét Lára, svo ættfræðin fái nú sitt - og þar sá ég útklippta frétt í ramma:

Ingi R. Jóhannsson Skákmeistari Reykjavíkur

Hann var semsagt stolt hússins. Ég sá hann fyrst í Norræna húsinu sumarið 1971 en þar stóð yfir Skákþing Norðurlanda. Friðrik var þá kominn fram í kaffiteríu og var að fara yfir skák sína við Norðmanninn Helge Gundersen. Inga R. bar þar að og hélt að Friðrik hefði unnið skákina og hváði þegar Friðrik sagði honum að  skákinni hefði lyktað með jafntefli. Friðrik fór nú fremur létt með að vinna þetta mót og Norðurlandameistaratitil í annað sinn. Kynni okkar Inga R. hófust svo föstudagskvöld eitt veturinn 1972 nálægt páskum þegar skákunnendur biðu óþreyjufullir eftir einvígi Fischer og Spasskí , að hringdi í mig Arnar Sigurmundsson, kvaðst vera staddur á Hótel Hamri ásamt Andra Hrólfssyni og þar væri meðal hótelgesta Ingi R.Jóhannsson og hefði boðist til að taka við okkur „nokkrar bröndóttar"  þarna á hótelinu. Ég settist niður á móti Inga R. strax í  fyrstu umferð og var það jafnframt fyrsta skák mín við alþjóðlegan titilhafa.  Ingi hefur varla búist við mikilli mótspyrnu en byrjunarleikirnir féllu þannig: 1. e4 c5 2. Rf3 Rc6 3. d4 cxd4 4. Rxd4 e6. Nú lék ég hinum geysilega „menntaða" leik  5. Rb5.

„Hann kann þá eitthvað fyrir sér drengurinn," sagði Ingi upp úr eins manns hljóði.

Nokkru síðar kom þessi staða upp:

Helgi - Ingi R.

Ég taldi mig vera að vinna og lék 1. h5 því að 1. ... fxg5 er svarað með 2.h6! gxh6 3. f6 og vinnur.  Ingi svaraði  með 1. ... h6!

„Þetta kunni ég nú þegar ég var 15 ára,"  sagði hann og virtist hafa lesið hugsanir mínar. 

Áfram hélt taflið: 2. g6 Kb6 3. Kd2 Kb5 4. Kd3 Kc5 5. Kc3 og Ingi lék af sér með 5. .. Kb5 og  hvítur vann skákina eftir 6. Kd4. Hann var vitanlega fljótur að ná vopnum sínum og hafði auðvitað betur þegar á heildina var litið en bauð mér síðan að koma aftur næsta kvöld. Þar voru einnig á hótelinu hópur viðskiptafræðinema sem í þéttum mekki tóbaksreyks fylgdust spenntir með viðureignum okkar. Ég var eldfljótur á klukkunni þó ég kynni sennilega  ekki mikið að tefla. En Ingi átti þó í talsverðum vandræðum með að mæta  „Velimirovic-árásinni" í sikileyjarvörn . Eftir dágóða stund og veðmál um úrslit skáka héldu viðskiptafræðinemarnir á ball í „Höllinni". Þegar þeir komu aftur upp úr kl. 2 eftir miðnætti geisaði barátta okkar Inga enn af fullum krafti. Einum þeirra hafði verið „heilsað að sjómannasið" og var nokkuð vankaður. Einn neminn taldi fullvíst að goppast hefði upp úr piltinum þarna á ballinu, að hann væri í Háskólanum og þar af leiðandi fengið einn á lúðurinn. Ingi R. lét þetta hjal allt sem vind um eyru þjóta, drakk sitt kaffi og koníakstár með. Svo náði hann í annað tafl og klukku og fékk einhverja úr röðum viðskiptafræðinemanna til að tefla og þá kom í ljós að einn þeirra a.m.k. var alveg hörku skákmaður. Við hættum ekki fyrr en alveg undir rauða morgun. Daginn eftir hringdi Ingi í mig og við tefldum held ég 16 skákir til viðbótar. 

Þegar einvígi Fischer og Spasskí fór fram sumarið 1972 var Ingi einn aðal skákskýrandinn í Laugardalshöll. Þegar Bent Larsen var á landinu skýrði hann einnig nokkrar skákir. Ingi var afar vinsæll sem skákskýrandi. Þessir tveir héldu sig mest í blaðamannaherberginu sem var undir vesturgafli Laugardalshallarinnar. Þar fór oft fram fjörug umræða og ekki voru það skákmenn af lakari enda sem rötuðu þar inn, Miguel Najdorf, Robert Byrne, séra  Lombardy, Jens Enevoldesen,  Lubomir Kavalek, íslensku skákblaðamennirnir Gunnar Gunnarsson og Trausti Björnsson. Ég var stundum á sveimi þarna því að frændi minn Þórir Ólafsson var fréttaritari kólumbísks dagblaðs. Svo var það þegar hnellintátan í gættinni við stóra salinn meinaði mér inngöngu, sennilega vegna eilífra kvartana áskorandans um hávaða, að kom til kasta Inga R. Ingi  gekk rakleiðis til stúlkunnar og sagði að hér væri kominn „Skákmeistari Vestmannaeyja", hefði þrælað í fiski allt sumarið, borgað sinn miða sjálfur fullu verði og ætti ekki minna erindi en aðrir þarna inn. Þetta dugði. 

Haustið 1973 þegar Hótel Hamar var komið undir hraun og ég fluttur suður fór fram Haustmót Taflfélags Reykjavíkur sem Ingi vann sannfærandi, hlaut 9 vinninga af 11 mögulegum. Hann hafði ennþá sakir þekkingar sinnar og reynslu umtalsverða yfirburði yfir flesta íslenska skákmenn.  

Einhverju sinni í september 1975 hringdi Ingi R. í mig. Kvaðst vera grasekkjumaður - í fyrsta sinn sem ég heyrði það orð - frúin væri flogin til útlanda og bauð mér að tefla við sig nokkrar hraðskákir sem ég vissi að þýddi ekki minna en a.m.k. 20 skákir. Hann átti heima í Álfheimunum, gaf ekki upp númer, en sagði að blokkin væri sú eina sem hefði svalir á gaflinum. Rýmisgreind er þetta víst kallað í dag. Áður en við hófum taflmennsku sagði hann mér frá taflmennsku í Reykjavík á uppvaxtarárum sínum og dró síðan fram bók um alþjóðlega mótið í Amsterdam 1950, þar sem Najdorf og Reshevsky urðu efstir, og sýndi mér sigurskák Guðmundar S. Guðmundssonar yfir Hollendingnum Van Scheltinga. Hann hafði sem sagt stúderað þessa kalla sem stóðu fremstir á Íslandi um miðja öldina og bar virðingu fyrir þeim. Þegar umræðan berst að heimsmeisturum síðustu aldar er þeirri skoðun stundum haldið fram að Hollendingurinn Max Euwe hafi alls ekki verðskuldað heimsmeistaratitilinn sem hann vann af Alexander Aljékín, sem átti við áfengisvandamál að stríða. Ingi R. var á þeirri skoðun að þegar Euwe vann titilinn hafi hann verið besti skákmaður heims. Ég bar þetta einu sinni undir Jan Timman og hann hikaði ekki við að samsinna Inga.  Hann hafði yfirsýn yfir alla skáksöguna og sótt mikið í Fiske-safnið og hjálpaði til við að kaupa inn skákbækur fyrir Landsbóksafn Íslands. Einhver sagði mér að hann hefði skrifað upp allt hið mikla rit Reuben Fine, Basic chess endings.

Reykjavíkurskákmótið 1976

Nokkrum mánuðum síðar tefldi ég aftur við hann langt hraðskákeinvígi en þá hafði hann byggt sér hús á Seltjarnarnesi.  Hann var þá að velta fyrir sér þátttöku í landsliðsflokki á Skákþingi Íslands. Af því varð því miður ekki en í ágústmánuði mætti hann til leiks á sjöunda Reykjavíkurskákmótið: Kvaðst hafa legið spakur á sólarströnd á Spáni og  gluggað í Informant.     

Á þessu móti tefldi Ingi af fullum stórmeistarastyrk þó hann hafi ekki tekið þátt í opinberu móti í meira en tvö ár eða frá Ólympíumótinu  í Nizza ´74. Honum gekk alveg glimrandi vel að ráða niðurlögum landa sinna í vængtöflum. Ég spurði hann hvernig biðskákin gegn Margeiri Péturssyni stæði og hann svaraði um hæl: „Ef þessi staða er ekki unnin, þá er engin staða unnin."  Og mikil tíðindi þóttu þegar sovéski stórmeistarinn Vladimir Tukmakov lenti í músagildru-þema: 

Reykjavíkurskákmótið 1976

Hvítt: Vladimir Tukmakov

Svart: Ingi R. Jóhannsson

Tarrasch vörn

1. c4 Rf6 2. Rc3 e6 3. Rf3 c5 4. g3 Rc6 5. Bg2 d5 6. cxd5 exd5 7. d4 Be7 8. O-O O-O 9. Bg5 c4 10. Re5 Be6 11. e3 Rd7 12. Rxc6 bxc6 13. Bxe7 Dxe7 14. b3 cxb3 15. Dxb3 Hab8 16. Dc2 Hb4 17. a3 Hb7 18. Ra4 Hc8 19. Hfc1 c5 20. e4 dxe4 21. Bxe4 Bb3 22. Dd3 c4 23. Df3 Hbb8 24. Rc3 Rf6 25. Bc6 Hd8 26. d5 Dc5 27. Df4 h6 28. a4 a6 29. Hab1 Hd6 30. He1 Hbd8 31. He3 Bc2 32. Hb7 g5 33. De5 Bg6 34. h3 Kg7 35. De7 Dd4 36. Hf3 h5 37. Be8 g4

38. Bxf7 H8d7 39. Hxd7 Hxd7 40. Dxf6 Dxf6 41. Hxf6 Kxf6 42. Be6 Hb7 43. hxg4 hxg4 44. Bxg4 Hb3 45. Re2 c3 46. d6 Hb1 47. Kg2 c2 48. d7 Ke7

- og Tukmakov lagði niður vopnin.

Eftir 12 umferðir eða þegar þrjár umferðir voru eftir af mótinu var Ingi með 7½ vinning og í baráttunni um efstu sætin. Hann átti eftir að tefla við Jan Timman, Guðmund Sigurjónsson og Friðrik í lokaumferðinni. Skákin við Timman var tvímælalaust einn af hápunktum mótsins:

Reykjavíkurskákmótið 1976

Hvítt: Jan Timman

Svart: Ingi R. Jóhannsson

Spænskur leikur - Marshall árásin

1. e4 e5 2. Rf3 Rc6 3. Bb5 a6 4. Ba4 Rf6 5. O-O Be7 6. He1 b5 7. Bb3 O-O 8. c3 d5 9. exd5 Rxd5 10. Rxe5 Rxe5 11. Hxe5 c6 12. d4 Bd6 13. He1 Dh4 14. g3 Dh3 15. Be3 Bg4 16. Dd3 Hae8 17. Rd2 He6 18. c4

 Þessi leikur var nýkominn fram og var talinn ákveðinn prófsteinn á réttmæti Marshall-árásarinnar. 

18. .... Bf4!!

„Ég sá að þetta var krítískt, " sagði Ingi eftir skákina. 

19. cxd5 Hh6 20. De4 Dxh2 21. Kf1 Bxe3 22. Hxe3 Hf6 23. f3 Bf5 24. De5 Dh1+?

Fram að þessu hafði Ingi alltaf hitt á besta leikinn. Í bókinni „Dæmigerðir afleikir" taldi höfundurinn Alexei Suetin, að Inga hafi skort þolinmæði í þessari stöðu, 25. ... Bh3+ 26. Ke1 Dg1+ 27. Ke2 Dxa1 vinnur því mun betra er að hafa biskupinn á h3 t.d. 28. dxc6 Hxc6 með vinningsstöðu eða 27. d6 Be6! o.s.frv. Sennilega tók spennan sinn toll en þolinmæði tel ég að hafi verið einn af kostum Inga.

25. Ke2 Dxa1 26. dxc6 Dc1?

Mun sterkara var 26. ... Dxb2! t.d. 27. d5 Dc1 28. g4 Bc8 og þessi staða er afar tvísýn. 

27. d5 Hh6 28. g4 Bc2 29. Bxc2 Dxc2 30. c7 b4 31. He4 f5 32. Hc4 Hh2 33. Dxh2 He8 34. Kf2 Dxd2 35. Kg3 Dxd5 36. c8 (D) De5 37. Kh3

- og svartur gafst upp.

Ingi gerði jafntefli við Guðmund i 14. umferð og tapaði fyrir Friðrik í lokaumferðinni. Sú skák var lengst af í jafnvægi en báðir keppendur eyddu gríðarlegum tíma á byrjunina. Upp kom jafnteflislegt drottningarendatafl sem Friðrik leiddi til sigurs eftir mistök Inga í tímahraki. Hann fékk því 8 vinninga af 15 mögulegum og hafnaði í miðjum hópi keppenda. 

En taflmennska hans var skemmtileg og setti mikinn svip á mótið; Ingi leitaði ekki í smiðju þeirra meistara sem voru leiðandi í skákinni á þessum tíma, heldur tefldi upp svolítið gamaldags byrjanir. Frammistaða hans vakti mikla athygli en í viðtali við Morgunblaðið sagði hann raunar að „allur metnaður á skáksviðinu væri rokinn út í veður og vind fyrir löngu."

Ég ber ekki snilld mína á borg

Haustið 1977 kom saman hópur manna við æfingar fyrir 8-landa keppnina í Glücksburg í V-Þýskalandi og önnur mót. Þeirra á meðal voru Friðrið Ólafsson, Ingi R., Guðmundur Sigurjónsson, undirritaður, Ásgeir Þór Árnason, Ingvar Ásmundsson  og kannski einhverjir fleiri. Friðrik var að undirbúa sig fyrir þátttöku á fyrsta Interpolis-mótinu í Tilburg auk þess sem að framboð til forseta FIDE var komið á dagskrá. Ekki var loku fyrir það skotið að hann teldi fyrir Íslands hönd í 8-landa keppninni. Lækjatorgsmót skákfélagsins Mjölnis var þá nýafstaðið og þótti hafa heppnast afar vel og barst í tal. Ingi var spurður út af hverju hann  hafi ekki verið með og var fljótur til svars: „Ég ber ekki snilld mína á torg." Þetta þótti auðvitað óumræðanlega fyndið en Friðrik var fljótur að bæta við; „Ja, hann hefur verið lengi að hugsa þennan upp."

Átta landa keppnin gekk svo upp og ofan en þetta sama ár hófst keppni sem síðar var aflögð og hét „Ólympíumótið í telex-skák" , merkileg keppni og dugðu ekki átta klukkustundir að klára. Íslendingar unnu Englendinga í fyrstu umferð sem fram fór vorið 1977 og ef ég man rétt hékk sigurinn á því að hægt væri að sanna að staðan í skák Ingvars Ásmundssonar , sem fór í dóm, væri unnin. Voru þeir Bragi Halldórsson að bera út um bæ mikinn stafla af skjölum sem vörðuðu mat á stöðunni og fengu menntað álit hér og hvar. Tókst þeim að  lokum að fullvissa dómnefndina að Ingvar væri með unnið tafl og Ísland komst því áfram í næstu umferð og sigraði þá Finna örugglega. Í undanúrslitum töpuðum við hinsvegar fyrir Austur-Þýskalandi.

Ingi R. vann dæmigerða sigur á Jonathan Mestel í viðureigninni við Englendinga. Þó staða hans lengst af væri ekki betri náði Ingi einhvern veginn að tefla þannig að hann hélt vinningsmöguleikum vakandi. Það er mikil kúnst. Þar kom að Mestel missté sig:

Hvítt: Ingi R. Jóhannsson

Svart: Jonathan Mestel

Enskur leikur

1. Rf3 c5 2. c4 Rf6 3. Rc3 e6 4. e3 d6 5. d4 Rbd7 6. Bd3 Be7 7. O-O O-O 8. b3 b6 9. Bb2 Bb7 10. De2 a6 11. Hfd1 Ha7 12. e4 cxd4 13. Rxd4 Db8 14. Bc2 He8 15. He1 Bf8 16. Had1 Ba8 17. Kh1 g6 18. a4 Rh5 19. Dd2 Re5 20. Rde2 Hd7 21. h3 Dd8 22. Hf1 Dh4 23. Bc1 d5 24. cxd5 exd5 25. Dg5 Dxg5 26. Bxg5 dxe4 27. Bxe4 Bxe4 28. Rxe4 Rd3 29. Rc1 Hxe4 30. Hxd3 Hxd3 31. Rxd3 f6 32. Bc1 Kf7 33. Hd1 f5 34. Kg1 Rf6 35. Bb2 Ke6 36. f3 Hh4 37. g3 Hh6 38. Bc1 f4 39. Rxf4 Kf7 40. Kg2 g5 41. Rd3 Bd6 42. Rf2 Bc5 43. Bxg5 Hg6 44. Bxf6 Kxf6 45. Re4 Ke5 46. h4 Bd4 47. Rg5 Kd5 48. f4 Kc5 49. f5

- og Mestel gafst upp.

Ólympíumótið á Möltu 1980

Ingi tók að sér að vera það sem kallað er teflandi liðsstjóri á Ólympíumótinu á Möltu 1980 í nóvember/desember. Hann tefldi fjórar skákir og hlaut 3 vinninga.  Guðmundur Sigurjónsson átti ekki heimangengt en Friðrik Ólafsson forseti FIDE var einnig í liðinu en vegna anna við þinghald Alþjóðaskáksambandsins tefldi hann einungis þrjár skákir. Sveitin var að öðru leyti skipuð undirrituðum, Margeiri Péturssyni, Jóni L. Árnasyni og Jóhanni Hjartarsyni - „strákar á stuttbuxum" en meðalaldur var i kringum 20 ár. Við voru allir í góðri æfingu eftir sjö helgarmót tímaritsins Skákar sem hófust fyrr um árið. Þá var einnig haldið æfingamót Ólympíuliðsins í Kópavogi en þar tefldum við Margeir og Jóhann ásamt Friðrik, Guðmundi og Inga R. Jón L. sat hinsvegar að tafli í Sochi við Svartahaf. Á Möltu var sveitin að tefla á efstu borðum allt mótið og við mættum  sigurvegurunum Sovétmönnum sem tefldu fram Karpov og nýjustu stjörnunni, Garrí Kasparov. Í lokumferðinni áttum við í höggi við silfurlið Ungverja.  Aðstæður á Möltu voru ekki góðar, vistarverur illa kynntar og maturinn nánast óætur. Það mæddi því mikið á liðsstjóranum. Mér er minnistætt að eftir góða byrjun lenti ég í óstuði um miðbik mótsins.  Ingi sá að við svo búið mátti ekki standa og stillti upp í langt hraðskákeinvígi. Við tefldum um 70 hraðskákir.

„Hrokkinn," sagði Ingi eftir að ég var búinn að leggja V-Þjóðverjann Helmur Pfleger með svörtu og síðan vannst eftirminnilegur sigur yfir Jan Timman. 

Ekki var aðstoðarmannahlutverki Inga R. með öllu lokið á Möltu; ári síðar fór hann til Mexíkó á heimsmeistaramót unglinga og var aðstoðarmaður Jóhanns Hjartarsonar sem stóð sig vel og hafnaði í 4.-5. sæti ásamt Salov á eftir Júgóslavanum Cvitan, Jaan Ehlvest og Nigel Short.  Það var glatt á hjalla hjá þeim félögum og vopnabræðrum þegar Friðrik Ólafsson forseti FIDE mætti til Mexíkó ásamt Auði Júlíusdóttur konu sinni.

Á Ólympíumótinu í Luzern í Sviss haustið 1982 var Ingi R. aftur í hlutverki liðsstjóra. Þar náðist ekki alveg upp sama einbeiting og á Möltu tveim árum fyrr.  

Ég hygg að síðustu opinberu mótin sem Ingi tók þátt í ef undan er skilin Skákkeppni stofnana  hafi verið þrjú helgarmót Tímaritsins Skákar haustið 1983. Ingi vann helgarmótið á Patreksfirði sem var vel skipað en einnig tefldi hann í Garði og á Fáskrúðsfirði.  Hann var hinsvegar tíður gestur á skákmótum allan níunda áratuginn en síðast man ég eftir honum þegar hann mætti til að fylgjast með viðureign Taflfélags Reykjavíkur og Bayern München sumarið 1989.  Ingi var meðal gesta þegar forseti Íslands , Ólafur Ragnar Grímsson var með móttöku á Bessastöðum vegna 30 ára afmælis „einvígis aldarinnar" sumarið 2002.

Ingi var skemmtilegur og hress náungi og orðheppinn með afbrigðum. Hann gat vissulega tekið dálítið stórt upp í sig þannig að undan sveið en átti mikinn þátt í því að þróa slanguryrði skákarinnar og sletti stundum með eftirminnilegum hætti, „að redúsara prímitíft," sagði einhver. Benedikt Jónasson hafði eftir honum við athugun á einhverri stöðu að nauðsynlegt væri að „centralísera materíalið og svekkja kóngsvænginn." Á einhverri  æfingu valt upp úr honum tóm þýska beint upp úr einhverri kennslubók. Í hópi félaga minna var hans oft saknað. Einfaldlega vegna þess hversu gaman var að hitta hann.