Skákþáttur Morgunblaðsins: Lothar Schmid

Lothar Schmid, yfirdómarans úr „einvígi aldarinnar" milli Fischers og Spasskís í Laugardalshöllinni sumarið 1972, sem lést þann 18. maí sl. 85 að aldri verður sennilega helst minnst fyrir þátttöku sína í því einvígi. Fjölmiðlar um allan heim hafa einkum staðnæmst við þá frægu stund skáksögunnar þegar Spasskí var á leið út úr borðtennisherberginu þar sem þriðja skákin átti að fara fram eftir að Bobby hafði sagt yfirdómaranum að halda kjafti. En Schmid hermdi upp á sovéska heimsmeistarann loforð sem hann gaf áður en gengið var til leiks. Síðan bað hann Fischer um að gæta orða sinna og Fischer sá að sér og baðst afsökunar. Ógreinileg ljósmynd tekin af innanhússmyndakerfi sýnir þegar Schmid bókstaflega þrýstir skákmeisturunum niður í sæti sín og skipar þeim að hefja taflið. Lothar Schmid hafði verið yfirdómari í einvígi Fischers við Tigran Petrosjan í Buenos Aires haustið 1971. Þar bar helst til tíðinda að rafmagnið fór af skákhöllinni í fyrstu einvígisskákinni stuttu eftir að Petrosjan sem hafði svart snaraði fram leynivopni sínu, kynngimagnaðri nýjung í þekktri stöðu Sikileyjarvarnar. Schmid stöðvaði skákklukkuna en Fischer sat áfram við borðið. Petrosjan, sem alla tíð var lafhræddur við „okkar mann", mótmælti. En í stað þess að víkja frá borðinu bað Fischer dómarann um að setja klukkuna aftur í gang og sat áfram í þungum þönkum í myrkrinu. Eftir einvígið ´72 fullvissaði Schmid, sem þá þegar var frægur safnari, Guðmund G. Þórarinsson forseta SÍ um að hefð væri fyrir því að aðaldómari í slíkum einvígjum fengi afrifur skorblaðanna. Í dag er mótshaldarinn eigandi slíkra blaða og þá er átt við frumritin. Vissulega mátti með góðum vilja líta á Schmid sem traustan gæslumann þessara blaða og því var vel fagnað þegar honum var boðið hingað 30 árum síðar á „Málþing um einvígi aldarinnar" í Þjóðmenningarhúsinu og hann afhenti skorblöðin. Hann kvað viðskilnaðinn við þessi gulnuðu blöð erfiðan; og hafði vonast eftir þakkarbréfi frá forseta Íslands, Ólafi Ragnari Grímssyni, sem sótti málþingið, en fékk ekki. Skorblöð Fischers ganga kaupum og sölum en stærsta safn þeirra er í einkaeign Bandaríkjamannsins Hanon Russel sem á í fórum sínum nokkur frumrit einvígisins. Í Þjóðmenningarhúsinu staðnæmdist Lothar Schmid drjúga stund við sýningu á bókum og handritum sem Willard Fiske gaf Íslendingum um aldamótin 1900. „Þið eruð heppnir að eiga þessar bækur," sagði hann við mig. Þó Schmid hafi um áratuga skeið verið einn fremsti stórmeistari Þjóðverja, var taflmennska hans meira eins og áhugamál, hann efnaðist vel á rekstri útgáfufyrirtækis sem fjölskylda hans starfrækti, Karl Mai forlag. Hann átti stærsta einkasafn skákbóka sem um getur og er í dag um 50 þúsund bindi. Meðal bóka er eitt tíu eintaka af fyrstu prentuðu skákbókinni, Repetición de Amores y Arte de Ajedrez eftir frægan spænskan meistara, Lucena, sem kom út árið 1497 og átti allar átta útgáfurnar af kennslubók í skák eftir Pedro Damiano, Questo libro e da imparare giocare a scachi, fyrst útgefin í Róm árið 1512. Á málþinginu 2002 nefndi Lothar Schmid töluna 140 þegar spurningu var beint til hans um fjölda bóka sem ritaðar hafa um einvígi Fischers og Spasskís. Síðan hafa nokkrar bæst við.  

Helgi Ólafsson [e-mail]

 

----------------------------------------------

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is viku síðar en í sjálfu Morgunblaðinu.  

Grein þessi birtist í Sunnudagsmogganum, 26. maí 2013.

Skákþættir Morgunblaðsins