Skákþáttur Morgunblaðsins: Winter, Capablanca og San Sebastian 1911

Enginn sem hefur áhuga á sagnfræði skáklistarinnar getur skautað fram hjá Edward nokkrum Winter sem fyrir meira en 25 árum kvaddi sér hljóðs með ótrúlega smásmugulegum rannsóknum á viðburðum skáksögunnar og birti í tímariti sem hann gaf út, Chess Notes.

Winter lét sig ekki muna um að tæta í sig ýmsar staðhæfingar þekktra höfunda en ýmsum fannst sá ljóður á ráði hans að hann sást á aldrei á vettvangi. Þó skrifaði hann um samtímaviðburði af yfirgripsmikilli þekkingu. Enginn virtist hafa séð hann og sumir efuðust um tilvist hans, aðrir sáu fyrir sér ævafornan rykfallinn grúskara sem sæti yfir skjölum og skriftum uppá hanabjálka einhversstaðar í Mið-Evrópu.

Loks kom fram þekktur skákmaður sem taldi sig hafa spjallað við Edward Winter á götuhorni í Sviss. Þetta reyndist tiltölulega ungur maður, ekki mjög mannblendinn en haldinn miklum sagnfræðiáhuga. Árið 1990 barst frá Winter mikið rit um José Raúl Capablanca og jók það mjög við orðspor hans. Winter greindi ítarlega frá skákviðburði sem víða var minnst sl. haust þegar öld var liðin frá stórmótinu í San Sebastian á Spáni. Heimildum ber saman um það að keppendur á mótinu, sem voru allir sterkustu skákmenn heims að Lasker undanskildum, hafi tekið þátttöku Capablanca með fyrirvara.

Þar voru einkum nefndir til sögunnar Nimzowitsch og Bernstein sem vísuðu til þess að Capablanca hefði aldrei unnið alþjóðlegt mót. Vestanhafs lék hinsvegar mikill ljómi um nafn Capablanca sem hafði gersigrað öflugasta Bandaríkjamanninn og síðar höfund „gambítsins" Frank Marshall í einvígi. Emanuel Lasker heimsmeistari sat hljóður úti í horni en trúði nokkrum vinum sínum fyrir því að þessi rúmlega tvítugi Kúbumaður myndi vinna mótið. Og það kom á daginn, „Capa", sem þá var búsettur í New York, var í ekki ósvipaðri stöðu og Paul Morphy áður en hann lagði í ferðalag til „gamla heimsins" upp úr miðri 19. öld. „Capa" hlaut 9 ½ v. af 14 mögulegum en í 2. - 3. sæti urðu Rubinstein og Vidmar.

Eftir sigurinn skoraði Capablanca heimsmeistarann Lasker á hólm en gat ekki sætt sig við öll þau 17 skilyrði sem Lasker setti upp. Þeir mættust hinsvegar í Havana á Kúbu tíu árum síðar og Capablanca vann auðveldan sigur. Þó Lasker héldi heimsmeistaratitlinum í 27 ár er hann furðu vanmetinn heimsmeistari; á löngum tíma tefldu Lasker og Capablanca í fjölmörgum mótum og einu sinni varð Capablanca fyrir ofan hann. „Capa" hóf mótið í San Sebastian með því að leggja Bernstein að velli. Svo kom röðin að höfundi bókarinnar „My System".

Aron Nimzowitsch - José Raúl Capablanca

Frönsk vörn

1. e4 e6 2. d3 d5 3. Rd2 c5 4. Rgf3 Rc6 5. Be2 Bd6 6. O-O Dc7 7. He1 Rge7

Kóngsindversku leiðinni gegn franskri vörn er oft mætt með þessum hætti.

8. c3 O-O 9. a3 f5 10. Bf1 Bd7 11. exd5 exd5 12. b4 Hae8 13. Bb2 b6 14. d4 c4 15. Rxc4?!

Hæpið en það er athyglisvert hversu auðveldlega Capablanca hrekur fórnina.

15. ... dxc4 16. Bxc4+ Kh8 17. Rg5 Bxh2+ 18. Kh1 Bf4! 19. Rf7+ Hxf7 20. Bxf7 Hf8 21. Bh5 Rg8! 22. c4 Dd8!

Stundum er haft á orði að erfiðustu leikirnir séu „upp í borð".

23. Df3 Dh4+ 24. Dh3 Dxf2 25. He2 Dg3 26. Dxg3 Bxg3 27. c5 Rce7 28. Bf3 Bb5 29. Hc2 Rf6

Skorðar peðin.

30. a4 Bd3 31. Hcc1 Re4 32. b5 Hf6 33. Bxe4

33. ... Bf2!

- og hvítur gafst upp.

Helgi Ólafsson [e-mail]

-------------------------------------------

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is viku síðar en í sjálfu Morgunblaðinu.  

Grein þessi birtist í Sunnudagsmogganum, 1. júlí 2012.

Skákþættir Morgunblaðsins

[Event "Saint Sebastien"] [Site "It"] [Date "1911.??.??"] [EventDate "?"] [Round "?"] [Result "0-1"] [White "Aron Nimzowitsch"] [Black "Jose Raul Capablanca"] [ECO "C00"] [WhiteElo "?"] [BlackElo "?"] [PlyCount "66"] 1. e4 e6 2. d3 d5 3. Nd2 c5 4. Ngf3 Nc6 5. Be2 Bd6 6. O-O Qc7 7. Re1 Nge7 8. c3 O-O 9. a3 f5 10. Bf1 Bd7 11. exd5 exd5 12. b4 Rae8 13. Bb2 b6 14. d4 c4 15. Nxc4 dxc4 16. Bxc4+ Kh8 17. Ng5 Bxh2+ 18. Kh1 Bf4 19. Nf7+ Rxf7 20. Bxf7 Rf8 21. Bh5 Ng8 22. c4 Qd8 23. Qf3 Qh4+ 24. Qh3 Qxf2 25. Re2 Qg3 26. Qxg3 Bxg3 27. c5 Nce7 28. Bf3 Bb5 29. Rc2 Nf6 30. a4 Bd3 31. Rcc1 Ne4 32. b5 Rf6 33. Bxe4 Bf2 0-1