Skákþáttur Morgunblaðsins: Vasily Smyslov – sjöundi heimsmeistarinn fallinn frá

Sagt er að á yngri árum hafi Vasily Smyslov, sem lést þann 27. mars sl. 89 ára gamallm, alið með sér mikinn metnað á sviði óperusöngs og jafnvel reynt að komast að hjá Stóra leikhúsinu í Moskvu, Bolshoi. En skákin varð ofan á. Smyslov kvaddi sér hljóðs aðeins 17 ára gamall þegar hann varð efstur á Skákþingi Moskvu. Um það leyti var helsta stjarna Sovétríkjanna Mikhael Botvinnik. Sá varð heimsmeistari árið 1948 í keppni fimm stórmeistara sem haldin var eftir að Alexander Aljékín féll frá.

Það átti fyrir Smyslov og Botvinnik að liggja að halda skákunnendum víða um heim spenntum á sjötta áratugnum. Botvinnik tefldi lítið á þessum árum en hélt þeim mun fastar um heimsmeistaratitilinn. Eftir sigurinn í áskorendamótinu í Zürich 1953 tefldi Smyslov við Botvinnik í Moskvu 1954. Þeir skildu jafnir, 12:12. Betur gekk Smyslov í annarri tilraun og vann hann þá 12 ½ : 9 ½. Hann varð þá sjöundi heimsmeistarinn. En ríki hans stóð stutt – í aðeins eitt ár. Botvinnik hafði laumað inn klásúlu í einvígisskilamála: ef hann tapaði ætti hann rétt á öðru einvígi.

Í þriðja einvíginu sem fram fór 1958 vann Botvinnik 12 ½ : 10 ½ og endurheimti titilinn. Smyslov reyndi nokkrum sinnum fyrir sér eftir það en lengst komst hann í áskorendakeppninni 1984 þá 63 ára gamall og tefldi hann við Kasparov um réttinn til að skora á heimsmeistarann Karpov – en tapaði.

Smyslov kom þrisvar til Íslands, á Reykjavíkurmótinu 1974 varð hann efstur með 12 vinninga af 14 mögulegum. Hann virtist ekkert hafa fyrir hlutunum, settist framarlega við sviðið eftir að hafa leikið og virti fyrir sér stöðuna á sýningarborðinu. Þegar komið var að honum að leika studdi hann hönd undir kinn og lék án átaks.

„Stíllinn minnir helst á fljót sem streymir lygnt og vatnsmikið og eirir engu á leið sinni,“ skrifaði Friðrik Ólafsson í tímaritið Skák eftir mótið. Skákir hans frá þessu móti fóru víða, t.d. sigrar hans yfir Friðrik Ólafssyni og Guðmundi Sigurjónssyni.

Næst kom Smyslov árið 1977 og var aðstoðarmaður Spasskís í einvíginu við Vlastimil Hort. Þá tefldi hann á 60 ára afmælismóti Friðriks árið 1995. Vasily Smyslov er minnst sem mikils heiðursmanns sem jók virðingu hverrar keppni sem hann tók þátt í. Ef hann lagði eitthvað til málanna fannst aðdáendum hans jafnan eins og mikill spámaður lyki þar uppi munni.

Af mörgu er að taka þegar rennt er yfir skákferil Smyslov. Í London 1983 mætti hann Ungverjanum Zoltan Ribli, 30 árum yngri manni og vann 6 ½ : 4 ½. Þar blómstruðu taktískir hæfileikar hans. Tveir leikir, 23. Rh5 og 26. d5! setja af stað eftirminnilega leikfléttu:

London 1983; 5. skák:

Smyslov – Ribli

Tarrasch vörn

1. d4 Rf6 2. Rf3 e6 3. c4 d5 4. Rc3 c5 5. cxd5 Rxd5 6. e3 Rc6 7. Bd3 Be7 8. O-O O-O 9. a3 exd4 10. exd4 Bf6 11. Dc2 h6 12. Hd1 Db6 13. Bc4 Hd8 14. Re2 Bd7 15. De4 Rce7 16. Bd3 Ba4 17. Dh7+ Kf8 18. He1 Bb5 19. Bxb5 Dxb5 20. Rg3 Rg6 21. Re5 Rde7 22. Bxh6 Rxe5

23. Rh5 Rf3+ 24. gxf3 Rf5 25. Rxf6 Rxh6 26. d5! Dxb2 27. Dh8+Ke7 28. Hxe6+! fxe6 29. Dxg7+ Rf7 30. d6+! Hxd6 31. Rd5+! Hxd5 32. Dxb2 b6 33. Db4+ Kf6 34. He1 Hh8 35. h4 Hhd8 36. He4 Rd6 37. Dc3+ e5 38. Hxe5! Hxe5 39. f4 Rf7 40. fxe5+ Ke6 41. Dc4+

– og Ribli gafst upp.

Helgi Ólafsson | [e-mail]

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is u.þ.b. viku síðar en í blaðinu sjálfu.  

Grein þessi birtist í sunnudagsmogganum, 4. apríl  2010.

Skákþættir Morgunblaðsins