Skákþáttur Morgunblaðsins: Gengið í gildruna

Í Eyjum heyrði ég þá sögu að aflaklóin Binni í Gröf hefði einhverju sinni verið spurður að því af hverju hann væri svona fiskinn og hann átti að hafa svarað: Vegna þess að ég get hugsað eins og þorskur. Sú ályktun var nærtæk að maðurinn hefði verið með göngumynstur þorsksins algerlega á hreinu.

Atburðir síðustu daga fengu mig til að rifja upp kynni mín af bók Garrís Kasparovs, „How life imitates chess“ – Hvernig lífið líkir eftir skákinni. Höfundurinn telur það greinilega höfuðdyggð „að geta „hugsað eins og þorskur“.

Í skýringum við skák sem hann tefldi í Stokkhólmi 1962 og birti í „60 minnisverðum skákum“ skrifar Bobby Fischer um þær grunsemdir sínar að andstæðingurinn, Trifunovic, hafi náð að „...tjúna sig inn á heilabylgjur mínar...“ eins og það var orðað. Fischer gerði ráðstafanir sem dugðu til sigurs.

Vilji skákmenn ná einhverri dýpt í stílinn er nauðsynlegt að kunna til verka. Kynnum okkur nokkur hugtök skákarinnar: 

Gildrur

Þýskaland 1905: 

Middleton – Rubinstein

Þessi staða lítur vel út fyrir skáksnilling Póllands sem getur sótt að d6-peðinu með – Hfd8. Andstæðingur hans lék ofur eðilegum leik...

24. He1!?

Í þessu felst lævís gildra. Rubinstein uggði ekki að sér...

25. ... Hfd8?? 25. Rxe6! Kxe6 26. f4!

Skyndilega sá Rubinstein að hann hafði verið veiddur í gildru. Taki hann á f3 með framhjáhlaupi, 26. ... exf3 kemur 27. Bc4 mát!

Hann gafst upp stuttu síðar.

Skákin er svo víðfeðm grein að þar finnst meira að segja svokallað músagildruþema:

Skákþing Íslands 1981:

Helgi Ólafsson – Björn Þorsteinsson

Ég varð að vinna þessa skák til að eiga möguleika á Íslandsmeistaratitlinum. Hvíta staðan er vænleg og ég sótti að b4-peðinu en meira bjó undir:

54. Rd3! Hc3?

Gengur í gildruna.

55. Rc5!

Hrókurinn er lokaður af og a-peðið rennur upp í borð. 

Fyrirbyggjandi aðgerðir

„Þekktu óvininn“ er heilræði gefið í frægu riti, Hernaðarlist eftir Sun Tsu. Næmur skilingur á fyrirbyggjandi aðgerðum gerði Tigran Petrosjan að heimsmeistara og Anatolí Karpov líka. Tökum einfalt dæmi: 

Moskva 1979

- Sjá næstu stöðumynd -

Smyslov – Gligoric

Hvítur hyggst leika 19. b4 og helga sér þannig gott svæði á drottningarvæng.

18. ... Bb3!

Hindrar 19. b4. Að þessu loknu setti Gligoric einfalda áætun af stað – a5, –Ha6, Had6 o.s.frv. Hann vann skákina eftir 45 leiki. 

Öryggisnet

Enginn ágreiningur er um það að maður á borð við Kasparov gat séð fyrir rás viðburða langt fram í tímann. Við ákvarðanir tók hann yfirleitt alla þætti með í reikninginn. Færri vissu að við útreikning notaði hann stundum „öryggisnet“. Í eftirfarandi stöðu tók hann ákvörðun sem kom öllum á óvart. Hann sá að andstæðingurinn gat náð jafntefli en aðeins með bestu vörn: 

HM unglinga, Dortmund 1980:

Kasparov – Åkeson

Ég sat úti í sal og var að horfa á þessa stöðu. Í fljótu bragði virtist blasa við að leika 27. e5 en Kasparov sat með hönd undir kinn í meira en 20 mínútur. Svo kom leikurinn...

27. Bxf6! Hxf6 28. e5 Hh6?

Vélarnar reikna stöðuna til jafnteflis eftir 27. ... Hff7 28. f6 Hcf8.

29. f6 Hc7 30. e6 Dd8? 31. e7

- og nú varð Sviínn að gefa hrók fyrir e-peðið og tapaði stuttu síðar.

Grein þessi birtist í Morgunblaðinu 9. april 2016

Skákþættir Morgunblaðsins