Skákþáttur Morgunblaðsins: Þjóðargersemar á uppboði

Nú um helgina verður boðið upp hjá Philip Weiss í New York taflborð og taflmenn sem notaðir voru þegar þriðja einvígisskák Boris Spasskí heimsmeistara í skák og áskoranda hans Bobby Fischer fór fram í borðtennisherbergi Laugardalshallar sunnudaginn 16. júlí 1972. Skráður eigandi er Guðmundur G. Þórarinsson sem var forseti Skáksambands Íslands meðan á einvíginu stóð. Haustið 1972 ákvað stjórn SÍ að færa Guðmundi taflið að gjöf. Guðmundur átti stóran þátt í að koma þessu einvígi í höfn þrátt fyrir risavaxin vandamál sem vöktu heimsathygli. En gjöfin var umdeild á sínum tíma og á aðalfundi Skáksambands Íslands á Hótel Esju vorið 1974 gagnrýndi hinn kunni skákmeistari Freysteinn Þorbergsson Guðmund harðlega fyrir að hafa þegið gjöfina og taldi hana best komna á Þjóðminjasafni Íslands. Freysteinn leit svo á að fjölmarga muni tengdir einvíginu, ekki síst taflmenn og þau taflborð sem notuð voru, bæri að flokka sem þjóðargersemar. Má rifja upp að íslensku þjóðinni voru í aðdraganda einvígisins reglulega færðar fréttir af smíði skákborðsins og einkum þess taflborðs sem unnið var úr íslenskum steintegundum.

Þriðja einvígisskákin er tvímælalaust ein frægasta viðureign skáksögunnar. Þrem dögum fyrr hafði heimsmeistarinn Spasskí mátt sitja einn á sviði Laugardalshallar og bíða þar í eina klukkustund eftir Fischer. Þá voru í hámæli deilur hans við skipuleggjendur einvígisins um kvikmyndatökur. Spasskí var dæmdur sigur og jók því forskot sitt í tvo vinninga. Fullkomin óvissa ríkti um það hvort Fischer myndi mæta til leiks í þriðju skák einvígisins. Spasskí féllst á að tefla í borðtennisherberginu, „... til þess að reyna að bjarga einvíginu," eins og hann orðaði það. Loft var lævi blandið þegar kapparnir gengu til leiks bak við luktar dyr. Eitthvert orðaskak átti sér stað milli Fischer og Lothar Schmid sem lauk með því að Fischer sagði yfirdómaranum að halda kjafti. Þá var Spasskí nóg boðið og var á leið út úr borðtennisherberginu en Schmid náði að stöðva för hans. Mynd úr innanhússjónvarpskerfi sýnir þegar yfirdómarinn bókstaflega þrýstir Spasskí og Fischer niður í stóla sína og skákin hófst. Fischer vann þarna sinn fyrsta sigur yfir Spasskí og skákin reyndist vendipunktur einvígisins. Hún geymir óræðan leik og margslunginn í byrjun tafls sem lengi hefur heillað menn, 11. .... Rh5. Sagt er að Ingi R. Jóhannsson skákskýrandi hafi fölnað upp þegar leikurinn birtist og talið að Fischer væri genginn af göflunum. Það sem eftir fylgdi var frábært dæmi um kristaltæran skákstíl Fischers:

3 einvígisskák:

Boris Spasskí - Bobby Fischer

Benony - vörn

1. d4 Rf6 2. c4 e6 3. Rf3 c5 4. d5 exd5 5. cxd5 d6 6. Rc3 g6 7. Rd2 Rbd7 8. e4 Bg7 9. Be2 O-O 10. O-O He8 11. Dc2 Rh5

12. Bxh5 gxh5 13. Rc4 Re5 14. Re3 Dh4 15. Bd2 Rg4 16. Rxg4 hxg4 17. Bf4 Df6 18. g3 Bd7 19. a4 b6 20. Hfe1 a6 21. He2 b5 22. Hae1 Dg6 23. b3 He724. Dd3 Hb8 25. axb5 axb5 26. b4 c4 27. Dd2 Hbe8 28. He3 h5 29. H3e2 Kh7 30. He3 Kg8 31. H3e2 Bxc3 32. Dxc3 Hxe4 33. Hxe4 Hxe4 34. Hxe4Dxe4 35. Bh6 Dg6 36. Bc1 Db1 37. Kf1 Bf5 38. Ke2 De4+ 39. De3 Dc2+40. Dd2 Db3 41. Dd4

Biðleikurinn.

41. ... Bd3+

- og Spasskí gafst upp.

Helgi Ólafsson | [e-mail]

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is u.þ.b. viku síðar en í blaðinu sjálfu.  

Grein þessi birtist í Sunnudagsmogganum, 3. apríl 2011.

Skákþættir Morgunblaðsins

[Event "Reykjavik-Wch"] [Site "Reykjavik-Wch"] [Date "1972.01.04"] [EventDate "?"] [Round "3"] [Result "0-1"] [White "Boris Spassky"] [Black "Robert James Fischer"] [ECO "A61"] [WhiteElo "?"] [BlackElo "?"] [PlyCount "82"] 1. d4 Nf6 2. c4 e6 3. Nf3 c5 4. d5 exd5 5. cxd5 d6 6. Nc3 g6 7. Nd2 Nbd7 8. e4 Bg7 9. Be2 O-O 10. O-O Re8 11. Qc2 Nh5 12. Bxh5 gxh5 13. Nc4 Ne5 14. Ne3 Qh4 15. Bd2 Ng4 16. Nxg4 hxg4 17. Bf4 Qf6 18. g3 Bd7 19. a4 b6 20. Rfe1 a6 21. Re2 b5 22. Rae1 Qg6 23. b3 Re7 24. Qd3 Rb8 25. axb5 axb5 26. b4 c4 27. Qd2 Rbe8 28. Re3 h5 29. R3e2 Kh7 30. Re3 Kg8 31. R3e2 Bxc3 32. Qxc3 Rxe4 33. Rxe4 Rxe4 34. Rxe4 Qxe4 35. Bh6 Qg6 36. Bc1 Qb1 37. Kf1 Bf5 38. Ke2 Qe4+ 39. Qe3 Qc2+ 40. Qd2 Qb3 41. Qd4 Bd3+ 0-1