Ráðgátan um uppruna taflmannanna frá Ljóðhúsum - Íslenska kenningin

 

Ritið The Enigma of the Lewis Chessmen – The Icelandic Theory  um hina fornu taflmenn og mögulegan íslenskan uppruna þeirra, eftir Guðmund G. Þórarinsson, verkfræðing, er nú komin út í fjórða sinn í enn aukinni og endurbættri útgáfu á ensku í ritstjórn Einars S. Einarssonar. 

 

Þeirri áhugaverðu tilgátu að hinir fornfrægu taflmenn séu íslenskir að uppruna, en ekki norskir - gerðir í  Þrándheimi, eins og haldið hefur verið fram, vex stöðugt fylgi. Kenning Guðmundar þar um er nú almennt viðurkennd sem jafngild hinni fyrri og af mörgum talin sennilegri.    

Þessir merku skák- og listmunir fundust 1831 grafnir í sand í Uig (Vík) á eyjunni Lewis eða Ljóðhúsum eins og eyjan er jafnan nefnd í fornum íslenskum heimildum. Þeir er  fyrstu taflmennirnir með nútímasniði sem fundist hafa í heiminum og  taldir vera meðal 5 merkustu muna og gersema í eigu Breska þjóðminjasafnsins og þess Skoska, þar sem 11 af þeim 93 taflmönnum sem fundust eru varðveittir, en í þeim söfnum kennir margra grasa.   

Eins og kunnugt er endurvakti Guðmundur árið 2010 þá einkar athyglisverðu kenningu, sem Sir Frederic Madden safnvörður British Museum setti fram 1832 stuttu eftir að taflmennirnir fundust, að þeir væru að öllum líkindum íslenskir að uppruna.  Skornir úr rostungstönnum í Skálholti í lok 12. aldar af Margréti hinni högu, prestfrú þar fyrir tilstuðlan Páls Jónssonar, biskups.  Fjallað hefur verið um þessa kenningu og söguskoðun á alþjóðlegum málþingum bæði í Edinborg og í Skálholti og ritað um hana í New York Times, the Scotsman og fleiri víðlesnum blöðum og skáksíðum víða um heim.  

Í ljósi þeirra nýju röksemda og ígrundana, sem settar eru  fram í hinni auknu og endurbættu útgáfu, má segja að hinni norsku kenningu hafi mögulega verið hrundið. Kemur þar einkum til að það mikla ófremdarástand ríkti á erkibiskups-stólnum í Niðarósi í lok 11. aldar á þeim tíma þegar taflmennirnir eru taldir hafa verið gerðir sem og mörg önnur afar söguleg og athyglisverð rök sem benda til Íslands.  

Fyrir sex árum síðan fannst útskorinn taflmaður úr beini á Siglunesi frá sama tíma, sem ber svo sterkt svipmót af hróknum/berserknum í Lewistaflsettunum að vart fer milli mála að sá sem hann gerði hafi annað hvort verið kunnugur þeim eða umræddur hrókur verið fyrirmynd þeirra.  

Bókin IVORY VIKINGS – The Mystery of the Most Famous Chessmen in the World and the Woman who made them – sem út kom fyrir tveimur árum, eftir bandaríska rithöfundinn og sagnfræðinginn Nancy M. Brown, hleypir enn frekari stöðum undir íslensku kenninguna um uppruna hinna fornu taflmanna.  

Ef kenningin um að taflmennirnir frá Ljóðhúsum séu í raun íslenskir að uppruna reynist rétt mun hún varpa nýju ljósi á menningu og handmennt landsmanna okkar til forna og breyta Íslandssögunni.  Forfeður okkar voru ekki einungis frábærir sögumenn, skáld og sagnaritarar - sem alkunna er - heldur og einnig afburða lista- og hagleiksmenn á heimsvísu.

Bókin er til sölu í Safnbúð Þjóðminjasafnsins, Gestastofu Skálholts og hjá útgefandanum: [e-mail]. Hægt er að skrá sig fyrir bókinni hér á Skák.is (guli kassinn).