Skákþáttur Morgunblaðsins: Svetozar Gligoric

Serbneski stórmeistarinn Svetozar Gligoric, sem lést þann 14. ágúst sl. 89 ára að aldri, var á tímum ríkjasambandsins Júgóslavíu, sem Jósep Tito hélt saman, þekktasti og virtasti skákmaður Júgóslava. Áður en hann haslaði sér völl á skáksviðinu barðist hann í Svarfjallalandi gegn ítölsku innrásarliði á dögum seinni heimsstyrjaldar. Hafði sú reynsla mikil áhrif á hann. Hér á landi klingdi nafn Gligoric alltaf annað veifið í eyrum manna, frá dögum millisvæðamótsins í Portoroz og sex árum síðar þegar fyrsta Reykjavíkurskákmótið fór fram. Hann starfaði einnig sem blaðamaður og rithöfundur og var stundum í þeirri óvenjulegu aðstöðu að fjalla um ýmsa viðburði og vera jafnframt þátttakandi í þeim sjálfur. Hann var skákskýrandi tímaritsins Skákar á meðan „einvígi aldarinnar" stóð, og ritaði vinsæla bók um einvígið. Í viðtali við Fischer náði Gligoric að veiða upp úr hinum nýbakaða heimsmeistara upplýsingar um það hvernig hann hefði undirbúið sig fyrir lokaskákina.

Árið 1978 buðu Gligoric og Friðrik sig fram í kjöri til forseta FIDE. Sá þriðji var Rafael Mendes frá Puerto Rico en kosningin fór fram með tveim umferðum. Rafael Mendes fékk flest atkvæði í fyrri umferð en Friðrik fékk einu atkvæði meira en Gligoric og var kjörinn forseti FIDE eftir seinni unmferðina. Á sextíu ára afmælismóti Friðriks í Þjóðabókhlöðunni var Gligoric mættur ásamt Smyslov, og Larsen og ýmsum fleiri stórmeisturum.

Gligoric vann ótal mót um dagana og var þrisvar í hópi áskorenda. Þegar hugað er að skákum hans koma margir snjallir sigrar yfir Tigran Petrosjan strax upp í hugann, einnig fjórir sigrar yfir Bobby Fischer og svo mætti lengi telja. Hann var alla tíð mikill byrjanasérfræðingur og lengi var kóngsindverska vörnin í miklu uppáhaldi hjá honum:

Amsterdam 1970:

Vlastimil Hort - Svetozar Gligoric

Kóngsindversk vörn

1.d4 Rf6 2. c4 g6 3. Rc3 Bg7 4. e4 d6 5. f3 O-O 6. Be3 b6 7. Bd3 a6 8. Rge2 c5

Samisch-afbrigðið gegn kóngsindversu vörninni sem hefst með 5. f3 gerði Gligoric oft gramt í geði og leiðin sem hann valdi í þessar skák var aldrei talin góð en dugði samt!

9. e5 Rfd7 10. exd6 exd6 11. Dd2 Rc6 12. Be4! Bb7 13. O-O-O Rf6 14. Bxc6 Bxc6 15. Bg5 Hc8 16. d5 Bd7 17. Rg3 He8!

Frumkvæðið er kirfilega í höndum hvíts en hér fæddist hugmynd að skiptamunsfórn.

18. Df4 He5 19. Rce4

Betra var 19. h4 h5 og enn er skiptamunsfórn á g5 inni í myndinni.

19. ... Hxg5! 20. Dxg5 b5! 21. Rxd6 Hb8

Aðstaða hvíts er býsna varasöm þrátt fyrir liðsmuninn. Hort var alla tíð mikill varnarjaxl og taldi sig geta hrundið atlögu Gligoric.

22. Rge4 h6 23. De3 Rxe4 24. Rxe4 bxc4 25. Hd2 Da5 26. Kb1 c3 27. Hc2 Bd4 28. De1 Da3 29. Rxc3 Bf5 30. Ka1

Biskupar svarts eru ógnandi en varnir hvíts virðast traustar. En Gligric átti tromp upp í hendinni.

( STÖÐUMYND )

30. ... Hxb2 31. Hxb2 Bxc3 32. Dc1 c4! 33. d6 Bf6 34. Hd1 c3 35. Hc2!

Ekki 35. Hb8+ Kg7 36. Dxa3 c2+! og vinnur.

35. ... Da4 36. d7 Bxd7 37. g4?

Og hér var betri vörn fólgin 37. Hxd7 Dxd7 38. g4. Sú staða er sennilega jafntefli.

37. ... Be6 38. He1 Bb3! 39. Hee2 Bxa2!

Gerir út um taflið, eftir 40. Hxa2 c2+ 41. Db2 kemur 41. .... c1(D) mát.

40. Dxh6 Bc4 41. Kb1 Be7

- og Hort gafst upp.

Helgi Ólafsson [e-mail]

-------------------------------------------

Skákþættir Morgunblaðsins eru birtir á Skák.is viku síðar en í sjálfu Morgunblaðinu.  

Grein þessi birtist í Sunnudagsmogganum, 19. ágúst 2012.

Skákþættir Morgunblaðsins

[Event "Amsterdam"] [Site "Amsterdam"] [Date "1970.??.??"] [EventDate "?"] [Round "5"] [Result "0-1"] [White "Vlastimil Hort"] [Black "Svetozar Gligoric"] [ECO "E82"] [WhiteElo "?"] [BlackElo "?"] [PlyCount "82"] 1.d4 Nf6 2.c4 g6 3.Nc3 Bg7 4.e4 d6 5.f3 O-O 6.Be3 b6 7.Bd3 a6 8.Nge2 c5 9.e5 Nfd7 10.exd6 exd6 11.Qd2 Nc6 12.Be4 Bb7 13.O-O-O Nf6 14.Bxc6 Bxc6 15.Bg5 Rc8 16.d5 Bd7 17.Ng3 Re8 18.Qf4 Re5 19.Nce4 Rxg5 20.Qxg5 b5 21.Nxd6 Rb8 22.Nge4 h6 23.Qe3 Nxe4 24.Nxe4 bxc4 25.Rd2 Qa5 26.Kb1 c3 27.Rc2 Bd4 28.Qe1 Qa3 29.Nxc3 Bf5 30.Ka1 Rxb2 31.Rxb2 Bxc3 32.Qc1 c4 33.d6 Bf6 34.Rd1 c3 35.Rc2 Qa4 36.d7 Bxd7 37.g4 Be6 38.Re1 Bb3 39.Ree2 Bxa2 40.Qxh6 Bc4 41.Kb1 Bxe2 0-1